تابناک کهگیلویه و بویراحمد، فرامرز پژوه فعال سیاسی، اجتماعی و کارشناس حوزه نفت و‌گاز طی یادداشتی به سمفونی اسفناک و تکراری کمبود برق، آب و گاز در کشور: ره‌آورد غیر قابل انکار سوء مدیریت انرژی، پرداخت.
تامین برق کافی و پایدار برای جوامع، اقتصاد و صنایع یکی از نیازهای اساسی هر کشور محسوب می‌شود. صنعت انرژی ایران در دوران اخیر با چالش‌های بسیاری مواجه بوده است. عدم تعادل در تولید و مصرف انرژی (شامل برق، آب، گاز طبیعی و بنزین) باعث ایجادمشکلات فراوان برای جامعه، به خصوص برای صنعتگران و تولیدکنندگانشده است. در حوزه‌ی تحقیقات و مقالات، تعداد زیادی گزارش و مقاله درباره نقص و کمبود برق در ایران منتشر شده است، اما در این متون، مسائل و مشکلات واقعی مرتبط با ناترازی برق در کشور به صورت روشن و شفاف مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. این گزارش به طرز صریح به عوامل و مسائل واقعی کمبود برق در کشور می‌پردازد. امیدواریم که مقامات محترم، مطابق این گزارش و دیگر گزارش‌های تخصصی در این زمینه، به اتخاذ تصمیمات صحیح و موثر برای رفع این چالش‌ها بپردازند
عدم سرمایه‌گذاری در روش‌های نوین تولید برق در کشور، مورد بررسی قرار گرفته و از نگاه‌های تولید برق با روش‌های سنتی، اعم از نود و چهار ( 94)درصد از طریق نیروگاه‌های حرارتی با استفاده از سوخت‌های فسیلی،چهار (4) درصد ناشی از تولید برق از طریق نیروگاه‌های آبی، و دو(2) درصد از سایر روش‌های نوین از جمله بادی و خورشیدی نگاهی به سرلوحه مرتبط با این موضوع انداخته شده است. این گزارش با میانگینتولید و مصرف برق (خانگی و صنعتی) در ساعات پربار، راهکارهایپیشگیری از هدررفت برق ناشی از نشت، تولید رمز ارز، نقص در تجهیزات و زیرساخت‌ها، سرقت برق، روشنایی خیابان‌ها و فزونه ساختمان‌های دولتی و اداری در کشور (15 تا 20 درصد)، و مصرف اتباعخارجی، که به صورت گرافیکی در شکل های 1 و 2 قابل مشاهده می‌باشد، پرداخته است.
شکل 1: میانگین میزان تولید و مصرف برق در کشور (میلیارد کیلووات در سال)
شکل 2: درصد بندی میزان برق مصرفی در کشور
براساس آمار شکل 1، میزان ناترازی برق نزدیک به 147 میلیارد کیلووات در سال است که این امر منجر به تعطیلی کارخانجات و ایجاد مشکلات جدیبرای صنعتگران شده است.
با شناخت میزان ناترازی برق در کشور، به بررسی عوامل این ناترازیپرداخته شده است.
- ناترازی برق 12 درصدی، معادل 58 میلیارد کیلووات ساعت در سال، ناشی از فرایندهای نظیر نشت برق، ضعف در تجهیزات و زیرساخت‌ها، سرقت برق، تولید رمز ارز و استفاده ناکارآمدروشنایی معابر و تعداد زیاد ساختمان‌های ادرای و دولتی است.برای حل این امور، نیازمند هماهنگی مردمی، سرمایه گذاری و بازسازی سیستم توزیع برق در کشور هستیم.
- ناترازی برق 6 درصدی، معادل 29 میلیارد کیلووات ساعت، ناشی از مصرف اتباع خارجی در کشور است. مسئولین باید به جایواکنش‌های احساسی، به فکر چاره‌ای مشخص برای حل مشکلات ناشی از حضور اتباع خارجی باشند.
- کمبود سرمایه گذاری خارجی و داخلی به دلیل تحریم‌های بین الملی و مسائل قیمت‌گذاری دستوری، موانع فراگیر مانند قیمت پائین خرید برق در ورود بخش خصوصی و بانکی به صنعت برق را ایجاد کرده است. در این حوزه، نیازمند حداقل سرمایه‌گذاری 30 میلیارد دلاری وجود دارد. که این موضوع مستلزم بهبود روابط و سیاست‌های خارجی با کشورهای پیشرفته و تشویق سرمایه گذاران خارجی در این بخش است. همچنین عدم توان تصمیم‌گیری‌های صحیح و سیاست‌گذاری اشتباه دو وزارت خانه نیرو و صمت، منجر عدم تمایل سرمایه گذاران بخش خصوصی و خارجی به این صنعت شده است.
- انحصار طلبی تنها توسط شرکت شبه دولتی و نظامی در تامین،ساخت و نصب نیروگاه‌ها با تکنولوژی قدیمی در جهان، که منجر به افزایش مصرف سوخت (زمستان کمبود سوخت)، بهره‌وری پائین،کاهش حضور سرمایه گذارن خارجی و مشکلات زیست محیطی برای کشور شده است. لازم است این انحصارها برطرف شود و رقابت در این بخش تشویق شود.
- در کشورهای پیشرفته، نیروگاه‌ها بعهده بخش خصوصی هستند و دولت نقش نظارتی دارد. متاسفانه، در ایران نیروگاه‌ها بصورت دولتیو شبه دولتی با مدیریت نامناسب و هزینه‌های بالا اداره می‌شوند.
- استفاده ناکارآمد از درآمدهای فروش برق برای پرداخت یارانه‌ها بجای سرمایه گذاری در توسعه و بهبود نیروگاه ها و شبکه برق، از مسائل و مشکلات اساسی کشور می‌باشد.
- ایران با داشتن بیش از 2500 ساعت تابش خورشید در سال، یکی از کشورهای با پتانسیل بالای انرژی خورشیدی محسوب می‌شود. ظرفیت احداث بیش از 11 میلیون تراوات ساعتنیروگاه‌های خورشیدی در 50 میلیون هکتار مناطق کویری ایران، معادل تامین نیاز برق کل قاره آسیا را داراست. هزینه تمام شده نیروگاه‌های خورشیدی برای تولید برق، برابر و یا حتی کمتر از نیروگاه‌های فسیلی و حرارتی است، نیروگاه‌هایخورشیدی برخلاف نیروگاه‌های حرارتی و فسیلی نیازی به سوخت ندارند و معمولاً تأثیرات زیست‌محیطی کمتری دارند. آرامش در تأمین آب نیز از مزایای دیگر نیروگاه‌هایخورشیدی محسوب می شود. در طول 14 سال گذشته، 146 میلیارد دلار یارانه نقدی به مردم پرداخت شده است که می‌توانست به احداث نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت 450 میلیارد کیلووات ساعت، که معادل نیاز برق کل کشور است، اختصاص یابد.
- ایران در حوزه‌های مختلف انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه بادی،دارای پتانسیل قابل‌توجهی است که به میزان 50 هزار مگاواتمعادل یک هشتم نیاز انرژی کشور است. متاسفانه مانند انرژی خورشیدی، کمترین سرمایه‌گذرای در آن انجام شده است.
- در ارتباط با نیروگاه اتمی بوشهر، هیچ گونه اطلاعی از میزان سرمایه گذاری انجام شده و تولید برق آن در دسترس نیست. و امکان تحلیل وجود ندارد.
- مدیریت و سیاست‌های ناکارآمد وزارت نیرو با تعداد 27 هزار کارمند و دریافت بودجه هنگفت در بوجود آمدن شرایط ناترازی انرژی بی تاثیر نمی باشد.
نتیجه گیری:
با توجه به چالش‌های موجود در صنعت برق ایران، ناترازی قابل توجهیوجود دارد که به دلایل متعددی از جمله ضعف در زیرساخت، سرقت برق، و عدم سرمایه‌گذاری کافی ناشی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ظرفیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، خصوصاً انرژی خورشیدی و بادی، در کشور به شدت نادیده گرفته شده است.
ایران با دارا بودن منابع غنی انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند با سرمایه‌گذاری صحیح در این بخش، نه تنها به ناترازی برق پایان دهد بلکه به رشد اقتصادی و حفظ محیط زیست کمک کند. بنابراین، لازم است که مسئولین با اتخاذ سیاست‌های درست، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجیرا به مشارکت در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر تشویق کنند.
این اقدامات می‌تواند منجر به بهبود کیفیت زندگی مردم، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تأمین پایدار انرژی برای همه شود.
