تعهد و تخصص؛ دو بال پرواز برای توسعه و پیشرفت

به گزارش تابناک کهگیلویه و بویراحمد ، حاتم بزمه فعال سیاسی و فرهنگی طی یادداشتی نوشت : در میان انبوهی از چالش‌ها و مشکلات موجود که امروز کشور با آن مواجه است، انتخاب رئیس جمهوری که شاید از میان ویژگی‌های شخصیتی وی، "خودمانی" بودن برجسته‌تر از سایر ویژگی‌های وی، قابل توجه است، موجبات تقویت امید را در کشور فراهم آورده است.
آنچه با استناد به دیدگاه‌های رئیس جمهور منتخب نقل محافل شده است، جوانگرایی، دوری از جناح بندی‌های رایج، توجه به اقوام و مذاهب و زنان، پیگیری سیاست‌های کلی نظام، رعایت قانون و ... است.
در این میان، اما گردش نخبگان و جوان گرایی بیش از پیش مطمح نظر دلسوزان است. مطالبه‌ای که قطعا جوان‌گرایی را در کنار شایستگی و تجربه مفید می‌داند. این رویکرد می‌تواند به تحول و پیشرفت در سازمان‌ها و نهاد‌ها کمک کند و به توزیع عادلانه فرصت‌ها و منابع منجر شود. عدم التزام به رعایت قوانین و سیاست‌ها و بی رغبتی به برنامه ریزی صحیح، در دو دهه گذشته انسداد مدیریتی را رقم زده است که رفع آن، برنامه ریزی آگاهانه و داشتن مرکزیت فکری مردم محور را می‌طلبد.
کشور در شرایط آزمون و خطا نیست؛ بار‌ها تکرار شده که از ضروریات اداره و حکمرانی مناسب کشور باز نگه داشتن مجرای ارتباط نظامات اجرایی و اداری کشور با توان فکری همه نیرو‌های کارآمد و صاحبنظر و جلب دیدگاه‌های همه کارشناسان خواهد بود و هنر دولت ها، محافظت از این ارتباط و جلوگیری از مسدود شدن ارتباطات دولت و ملت است.
در این بستر، ضمن توجه به همه ظرفیت‌های نیروی انسانی، بایستی توانایی و ظرفیت افراد در پذیرش مسئولیت‌ها مدنظر قرار گرفته و از بکارگیری افراد بی تجربه و فاقد بردباری و تحمل کافی در مسئولیت‌های مهم و کلیدی خودادری گردد.
نکته‌ای اعتقادی، اخلاقی و حرفه‌ای در توصیه به کسانی که در پی کسب مسئولیت هستند و به خصوص در دولت جدید در تکاپوی معرفی خود به عنوان مسئول بوده و خود را به هر نحوی مستحق کسب سمت‌های مختلف می‌دانند، آن است که توجه و اعتقاد به دین مبین اسلام، نظام اسلامی و خط مشی ترسیم شده کشور بایستی در تمام زمینه‌ها مدنظر باشد. در میان همه دیدگاه‌های مرتبط با مسئولیت پذیری، شاید بینش گهربار شهید دکتر مصطفی چمران الگویی واقعی در پذیرفتن مسئولیت‌ها را به ما گوشزد می‌نماید.
 *"می گویند تقوی از تخصص لازم‌تر است. آن را می‌پذیرم، اما می‌گویم آنکس که تخصص ندارد و کاری را می‌پذیرد بی تقواست". *
لذا در انتخاب مدیران و مسئولان، باید به هر دو مؤلفه توجه شود. تخصص بدون تعهد می‌تواند به وابستگی و مشکلات اجتماعی منجر شود و در عین حال، تعهد بدون تخصص نیز ممکن است به ناکارآمدی در مدیریت منجر گردد. تجربه ثابت کرده است که هرگاه در انتخاب مدیران و مسئولان صرفا پاکدستی ملاک بوده و به تخصص توجهی نشد و یا در آن سو، تخصص ملاک قرار گرفت و پاک دستی و الگو‌های اخلاقی نادیده گرفته شد، نتیجه‌ای مطلوب حاصل نشده است. تخصص و تعهد (پاکدستی و التزام تخصصی نسبت به کار) لازم و ملزوم یکدیگر و دو عنصر اساسی برای مدیریت صحیح در تمام جوامع دنیا است. در آموزه‌های دینی ما، از تعهد تعبیر به تقوا می‌شود. این موضوع در تعالیم قرآنی اگرچه به صورت مدون به عنوان یک قانون مدیریتی مطرح نشده، اما چنین اصلی را می‌توان از بسیاری از آیات آسمانی استباط نمود. آیات ۲۶ سوره قصص و ۳۹ سوره نحل نیز مصادیق بیان این مهم‌اند؛ یعنی تخصص و تعهد؛ آنجا که قرآن کریم از زبان دختر شعیب در مورد استخدام حضرت موسی علیه السلام می‌فرماید:
 *قالت إخذاهُمَا یَا أَبَتِ اسْتَأْجِرُهُ صلى إن خَیْر من استأجرت القوى الأمین*
 به دو اصل اساسی مدیریت قدرت و امانت اشاره دارد. روشن است که منظور از قدرت در این آیه، تنها قدرت جسمانی نیست بلکه منظور از قدرت و قوت داشتن، دانش و تخصص در زمینه انجام مسئولیت است. با استناد به این برداشت از آیه شریفه قرآن کریم و با الهام از فرمایشات امام علی علیه السلام در نهج البلاغه، یک مدیر قوی کسی است که حوزه ماموریتی خود را به خوبی بشناسد، در برنامه ریزی مسلط و دارای ابتکار عمل در تنظیم و تقسیم کار‌ها باشد و نیرو‌ها را برای رسیدن به هدف بسیج نماید.
چنین مدیری بایستی در عین حال دلسوز، خیرخواه، امین و درستکار باشد. آنها که در سپردن مسئولیت‌ها و کار‌ها تنها به امانت و پاکی فرد مورد نظر بسنده می‌کنند به همان اندازه در اشتباهند که برای پذیرش مسئولیت، داشتن تخصص را کافی می‌دانند. متخصصان بدون تعهد همان اندازه برای پیشرفت کشور خطرآفریناند که متعهدان بی تخصص مضرند. سپردن امور کشور به دست متخصصان فاقد تعهد و یا متعهدان فاقد تخصص، سرانجامی جز عقب ماندگی نخواهد داشت و این یعنی به هدر رفتن امکانات و سرمایه‌های مادی و معنوی کشور. به همین دلیل است که در تعالیم دین اسلام، علم و تقوا در کنار هم قرار دارند.

آنچه آموزه‌های دین اسلام در این حوزه به ما می‌گوید این است که هر کاری باید به دست افرادی توانمند و امین باشد تا امور هر حوزه در قالب یک نظام جامع به سامان برسد.
اگر به علل زوال حکومت‌ها در طول تاریخ بیاندیشیم، پیداست که عامل اصلی بیشتر شکست ها، سپردن کار به دست یکی از دو گروه یاد شده بوده است. آنجا که امام علی (ع) یکی از دلایل انحطاط دولت‌ها را سپردن مسئولیت‌ها به اراذل و از صحنه خارج کردن افاضل می‌داند، شاید اشاره به همین اصل اساسی داشته باشد. یعنی واگذاری مناصب و خدمات بزرگ به مردم نادان و فرومایه و کنار زدن انسان‌های کاردان و صاحب اندیشه.
خلاصه آنکه؛ آیات مطرح شده هم به عنصر تعهد و هم به عنصر تخصص اشاره دارند.
پذیرش مسئولیت بر اساس تعهد و تخصص به معنای ایجاد توازن بین این دو عنصر است. یک فرد باید هم از نظر اخلاقی و هم از نظر فنی آماده باشد تا بتواند مسئولیت‌های خود را به درستی انجام دهد. بدیهی است که افراد متعهد، با نگاهی اسلامی و دلسوزانه به آینده کشور هیچ گاه مسئولیتی که در آن تخصصی ندارند را نمی‌پذیرند و این لازمه تعهد و تقواست و آنان که در ظاهر متعهد نشان داده و کاری که توانایی انجام آن را ندارند می‌پذیرند، در واقع متعهد نبوده بلکه متعهد نمایی بیش نیستند.