گفتگوی اختصاصی تابناک رضوی با فیلمنامه نویس مشهدی
فیلمنامه نویس یک متخصص است یا تخصص من نوشتن...!
یک فیلمنامه نویس برای تولید اثرش با مشقات و دردسرهای فراوانی روبرو است و با وجود اینکه گفته میشود امروز مشکل اصلی سینمای ایران فیلمنامه است اما متاسفانه کمتر به نویسنده فیلمنامه به عنوان یک متخصص نگاه میشود.
فیلمنامه نویس به عنوان اولین فرد برای تولید فراخوانده میشود اما در نزد بعضی تهیه کنندگان و کارگردانان از نظر اهمیت در رتبه پایین تری قرار میگیرد، ضمن اینکه دستمزد پایین، عدم اعتماد تهیه کنندگان، آسان پنداشتن نوشتن، تیغ سانسور، اعمال سلیقه های بی ضابطه و ...بخشی از مشکلات نویسنده است.
تابناک رضوی/ کتایون حسینی: مصطفی رجب زاده متولد 1363در شهرستان تربت حیدریه که از ۱۰ سالگی در مشهد ساکن شده است. وی فارغ التحصیل رشته حقوق و علاقمند به وکالت است. به بهانه ی آغاز پیش تولید سریال فروشگاه اسباب بازی به تهیه کنندگی و کارگردانی ایمان ایرانمنش که به نویسندگی این هنرمند مشهدی برای شبکه خانگی در مرحله پیش تولید است گفتگویی ترتیب دادیم که در ادامه می خوانیم:
ابتدا خودتان را معرفی کنید و چگونگی وارد شدن به عرصه هنر...
از همان دوران خردسالی علاقه وافری به مطالعه داشتم و در حقیقت تنها دوستانم کتاب و تلویزیون بودند...در نوجوانی بدون آنکه نوشتن برام جدی باشه گهکداری داستان های کوتاه و شعر می نوشتم بی آنکه نویسندگی دورنمای ذهنی ام در مورد شغل آینده ام باشد. سال ۷۹ بطور اتفاقی آگهی مسابقه فیلمنامه نویسی را در مجله اطلاعات هفتگی دیدم و بدون دانشی در مورد فیلمنامه نویسی تنها با مطالعه چند فیلمنامه چاپ شده ایرانی ایده ام را به فیلمنامه تبدیل کردم و فرستادم.طبعا فیلمنامه مذکور فاقد تکنیک و پختگی بوداما در کمال ناباوری فیلمنامه جز آثار برتر شد. علاوه بر پیش تولید فروشگاه اسباب بازی اخیرا مجوز سریالی کمدی فانتزی بنام ماشین دودی را نیز از ساترا دریافت کرده و هم اکنون در حال نگارش فیلمنامه آن هستم... همچین دو طرح مجموعه نمایشی نیز از سوی دوشبکه تلویزیونی مصوب شده که انشالله بزودی وارد مرحله نگارش و ساخت خواهد شد که اخبار تکمیلی ان از طرف تهیه کننده به زودی رسانه ای خواهد شد.
اخرین کار پخش من سریال عمه خانم ازشبکه دو بود و ازکارهای دیگری که میتوانم نام ببرم سریال خوشبرگ از شبکه امید بعنوان اولین سریال نمایشی این ّشبکه بود و نیز تله فیلم های خوش خیال، مجموعه مستند داستانی آباد باش، سریال یاور۱۱۰ ، تله فیلم‌مسیر عاشقی و...
همچنین سالهای متمادی در پشت صحنه سینما و تلوزیون کار کردم وچندین تئاتر را نیز به روی صحنه برده ام...
وضعیت فیلمنامه‌نویسی در سینمای ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید امیدوار بود. قطعا نمیشود دقیق ارزیابی کرد. ما با فیلم ها و سریال های خوب با فیلمنامه های مستحکم مثل بعضی آثار سالهای قبل روبرو خواهیم شد اما قطعا در مقابل حجم بیشتری از کارهای ضعیف و غیرقابل دفاع نیزخواهیم داشت.
من فقط میتو نم امیدوارباشم تا شاهد ارتقای سطح کیفی فیلمنامه نویسی در ایران باشیم . البته خوشبختانه در رشته های دیگر مثل کارگردانی فیلمبرداری تدوین حتی بازیگری شاهد رشد چشمگیر بوده ایم اما هنوز فیلمنامه پاشنه آشیل سینما و تلویزیون ما هست.
من فقط میتو نم امیدوارباشم تا شاهد ارتقای سطح کیفی فیلمنامه نویسی در ایران باشیم . البته خوشبختانه در رشته های دیگر مثل کارگردانی فیلمبرداری تدوین حتی بازیگری شاهد رشد چشمگیر بوده ایم اما هنوز فیلمنامه پاشنه آشیل سینما و تلویزیون ما هست.
شرایط فیلمنامه نویسی در شهرستان‌ها را چگونه می بینید؟
خب... بزرگترین مشکل در این خصوص تمرکز تولیدات در تهران است علیرغم وجود شبکه استانی در مراکز استانها. اما به دلیل کمبود بودجه و محدویت ها، حداکثر در خوش بینانه ترین حالت سالی یک سریال و دویا سه فیلم داستانی تولید میشود، که البته این امار خوش بینانه هست و تنها راه فیلمنامه نویس ارتباطات با فیلمسازان فیلم کوتاه هست و راه دیگری وجود ندارد. که در چنین وضعیتی نمیتواند برای نویسنده از نظرمالی تامین کننده باشد. البته من چندسالی هست فعالیت های کاری ام را در تهران متمرکز کردم و متاسفانه مثل سایر دوستان هنری دیگر از قبیل بازیگری، اجرا،کارگردانی و...سرنوشت محتوم کوچ به تهران و ادامه کار را در آنجا می بینم.
تفاوت‌های فیلمنامه نویسی در شهرستان و پایتخت ؟
قطعا یکی از محسنات کار در پایتخت، وجود تیم های حرفه ای در سطح اموزشی بالا و تولیدات بیشمار است که نویسنده فیلمنامه با برخورد با این افراد میتواند از تجربیات انها استفاده کرده و کیفیت آثارش را بالا ببرد.
در خصوص دستمزدهای فیلمنامه نویسی معمولا با رقم های بالایی مواجه می شویم، آیا واقعاً این دستمزد به فیلمنامه نویس تعلق میگیرد؟
قطعا خیر. این دستمزدها پرداخت نمیشود. البته اخیرا و برای اصناف و علی الخصوص فیلمنامه نویس دستمزد اعلام میشود که قبلا به این شکل نبود و صرفا تعیین دستمزد براساس توافق صورت میگرفت که از نظر من این تعیین دستمزد به دلایل مختلف غییر کارشناسی است، از جمله عدم توجه به بودجه پروژه های مختلف. زیرا ممکن است یک سریال بطور مثال با بیست میلیارد تمام شود اما بودجه سریال دیگری پنجاه میلیارد باشد .خب طبیعی است در اینجا نویسنده نباید همان دستمزد سریال بیست میلیاردی را در سریال پنجاه میلیاردی دریافت کند. مسئله بعدی نادیده گرفتن ژانر است. معمولا فیلمنامه های کمدی دستمزد بیشتری دارند. اما نکته دیگری که بر غیر کارشناسی بودن دستمزدها صحه می گذارد نیاز به تحقیق و پژوهش و کمک از مشاورین مختلفی است که این موضوع نیز مورد توجه قرار نگرفته و متاسفانه فیلمنامه نویس بعنوان اولین فردی که وارد پروژه میشود و علیرغم بیشترین تلاش بر سر تخفیف گرفتن دستمزدش چانه می زنند و البته برای دریافت همان اقساط هم با بدقولی های فراوانی روبرو میشود. اگر نویسنده تازه کار هم باشد اصولا دستمزدی به او تعلق نمی گیرد و فقط تولید اثر او به عنوان امتیاز از نظر تهیه کننده محسوب میشود. یکی از چالش های پیش روی فیلمنامه نویسان درخواست پیداکردن اسپانسر و جذب مشارکت برای تولید فیلمنامه شان است...تا به حال با این مورد مواجه شده اید؟
بله بارها...البته این موضوع در بخش خصوصی بیشتر مشاهده می شود و برخی از تهیه کننده ها ترجیح میدهند با پول دیگران قیلم بسازند و ریسک نکند. البته شایان ذکر است تهیه کننده های حرفه ای هم داریم که سرمایه را خودشان تامین میکنند، اما به دلیل عدم رعایت قانون کپی رایت قاچاق فیلم دانلود های غیرمجاز ریسک تولید برای تهیه کننده بالا می رود. اما بهرحال وظیفه نویسنده اوردن سرمایه و اسپانسر نیست که متاسفانه این بدعت بوجود امده و تا سینما درکشور ما بصورت صنعتی تعریف نشده و بازارهای گوناگون برای فروش و عرضه تولیدات پیدا نشود این مشکلات وجود خواهند داشت.
برخی از فیلمنامه نویسان می گویند آثارشان همچنان با مشکلات ممیزی سانسور درگیر است؟ نظر شما چیست؟ و اینکه خودتان تاکنون با این موضوع مواجه شده اید؟
اصولا در همه کشورها مراجع بالاتر برای کنترل و نظارت بر تولیدات تلویزیونی و سینمایی و...وجود دارد و این نظارت را لازم می دانم، چون بارها حتی در قلب هالیوود شاهد بودیم یک فیلم اثرات مخربی بر بعضی مخاطبین داشته است...
من به عنوان نویسنده پس از سالها کار در نظام جمهوری اسلامی کاملا با خطوط قرمز شرایط تولید و...اگاهم و هیچگاه عمدا سمت سوژه و یا قصه ای نرفتم که موجب رد فیلمنامه و یا مشکلات دیگر شود، اما نکته ای که مدام سبب ازار می شود وجود اعمال سلیقه و نظرات شخصی است که البته بارها در همین سالهای اخیر شاهد آن بودیم که این معضل گریبانگیر فیلمسازان نامی هم شده و انها در دولتی فیلمی ساخته اند که توقیف شده، اما در دولت دیگر فیلم اکران شده و حتی در تلوزیون نیزپخش شده است. متاسفانه ایین نامه و یا قانون‌مشخصی برای سانسور وجود ندارد و اعمال نظرات شخصی و گاه سطحی به سازندگان فیلم لطمه وارد میکند.من هم فقط یک مورد که البته فیلمنامه از هیچ خط قرمزی عبور نکرده بود و قصه کمدی سر راست و ساده ای داشت، اما برداشت شخصی اعضای شورا باعث ردشدن فیلمنامه شد.
از دیگر مشکلات فیلمنامه نویسی در ایران این است که همه کارگردانهای ما می‌خواهند خودشان فیلمنامه بنویسند و این در حالی است که دنیای فیلمنامه‌نویسی با دنیای کارگردانی بسیار تفاوت دارد؟ چه نظری برای این نگاه دارید؟ متاسفانه در کشور ما کمتر به نویسنده به عنوان یک متخصص نگاه میشود و بعضا این کار را آسان می پندارند.درصورتیکه نویسنده برای تولید یک قصه تکه ای از روح و روان خود را از دست میدهد. سالها ممارست نوشتن و کار و مطالعه و تحقیق و تجربه سبب میشود که یک فیلمنامه خوب نوشته شود. مشکل دیگری که می توانم در این زمینه از ان یاد کنم سو تفاهم تئوری مولف در کشورما و بین برخی از کارگردانهاست.
انها فکر میکنند اگر ایده و قصه از آن خودشان نباشد این امتیاز منفی برای انها محسوب میشود و حتی اگر نویسنده ای در کنارشون باشد باید در نوشتن دخالت و اعمال نظر کنند.
معدود کارگردانهایی هم داریم که علاوه بر تسلط بر فیلمسازی در نوشتن هم تبحر دارند. در تاریخ سبنمای جهان هم بسیاری از کارگردانهای صاحب سبک و مولف، نویسنده دیگری به عنوان فیلمنامه نویس در کنارشان حضور داشته است. بطورمثال هیچکاک بیش از پنجاه فیلم ساخته که فقط در چند تای انها نویسنده نیز خودش بوده است. یکی از دلایل انبوه تولید فیلمهای ضعیف که حتی در بدیهیات اصول فیلمنامه مشکل دادند نبود فیلمنامه نویس خلاق و باتجربه در کنار فیلمساز و تهیه کننده است.
به نظر شما بهترین راه جذب و معرفی استعدادهای فیلمنامه نویسی چیست؟
در حال حاضر ارگانها یا سازمان مرتبط با‌برگزاری جشنواره های فیلمنامه نویسی برای رسیدن به این مقصود تلاش می کنند. از زمان ریاست اقای جبلی بر سازمان صداوسیما و تاسیس مرکز سیمرغ و دفترفیلمنامه سیما نیز تلاشهایی در این زمینه صورت گرفته است، اما بنظرمن تغییر نگرش کارگردانها و علی الخصوص تهیه کنندگان در زمینه استفاده از نیروهای تازه نفس با انگیزه و خلاق میتواند در این زمینه خیلی موثرتر عمل کند. تهیه کنتدگان ترجیح میدهند سراغ افراد امتحان پس داده بروند که این فی ذاته بدنیست، اما مگر یک نویسنده چقدر توان و خلاقیت و انرژی دارد که در یک سال چندسریال و فیلم سینمایی و... خلق کند... به همین دلیل متاسفانه شاهد وجود نویسندگانی هستیم که سالانه چندین کار از آنها تولید میشود و خوب طبعا نتیجه ان نیزافت شدید و محسوس کارهاست.
خوب است بدانیم نوشتن و فیلمنامه نویس شدن یک شبه اتفاق نمی افتد. قرار گرفتن نیروهای جوان در کنار نویسندگان باسابقه علاوه بر رشد کیفی اثار منجر به انتقال تجرببات هم میشود و میتوان به اینده سینما و تلوزیون امید بیشتری بست.
و اخرین سوال اینکه آیا می شود به فیلمنامه نویسی به عنوان یک شغل و جایگاه مطمین نگاه کرد؟
خیر ...متاسفانه به دلیل عدم وجود سیستم درست تولید صنعتی نبودن سینما و سیاست گذاری نادرست وبازارهای محدود عرضه فعلا این امکان وجود ندارد.
