بررسی ساختار سازمانی مرتبط با محصول سیب زمینی در ایران 

سیب زمینی به عنوان یکی از اقلام غذایی مهم در سبد مصرفی خانوار ایرانی، جایگاهی ویژه در بخش کشاورزی کشور دارد. این محصول نه تنها به عنوان یک ماده غذایی اساسی مورد مصرف قرار می گیرد، بلکه کاربردهای فراوانی در صنایع تبدیلی و غذایی نیز دارد. از این رو، بررسی ساختار سازمانی متولی امور مرتبط با این محصول در ایران، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. 

ساختار فعلی:

در حال حاضر، وظایف مربوط به سیب زمینی در میان مراجع ذیصلاح متعددی توزیع شده است که به شرح زیر می باشد:

۱_ وزارت جهاد کشاورزی:به عنوان متولی اصلی بخش کشاورزی، وظایف متعددی در قبال سیب زمینی بر عهده دارد.تدوین سیاست ها و برنامه های راهبردی در حوزه تولید، فرآوری، صادرات و واردات سیب زمینی از جمله این وظایف است. همچنین ، این وزارتخانه وظایف حمایتی و پشتیبانی از سیب زمینی کاران، نظارت بر کیفیت و استاندارد محصول، انجام تحقیقات علمی و ترویجی، و تنظیم بازار سیب زمینی را نیز بر عهده دارد.

۲_ وزارت صنعت، معدن و تجارت:متولی صدور مجوزهای تأسیس و نظارت بر واحدهای فرآوری و بسته بندی سیب زمینی است.همچنین، این وزارتخانه وظایف مربوط به صدور مجوزهای صادرات و واردات سیب زمینی را نیز بر عهده دارد.

۳_ سازمان غذا و دارو:مسئول صیانت از سلامت و بهداشت مواد غذایی، نظارت بر فرایند تولید و توزیع سیب زمینی از نظر کیفی و بهداشتی، و تعیین استانداردهای ملی مرتبط با این محصول می باشد.علاوه بر این مراجع، نهادها و انجمن های تخصصی مرتبط با سیب زمینی نیز در این حوزه فعال هستند.

 مزایای ساختار فعلی:

۱_ تخصص گرایی: توزیع وظایف در میان مراجع ذیصلاح، امکان بهره مندی از تخصص ها و ظرفیت های متعدد در حوزه سیب زمینی را فراهم می کند.

۳_پوشش حداکثری: وجود متولیان متعدد، به نوعی ضمانت کننده ی پوشش حداکثری امور مرتبط با سیب زمینی در کشور است.

۳_هم افزایی: فعالیت نهادها و انجمن های تخصصی، مکمل اقدامات دولت و به پویایی و انسجام بیشتر بخش سیب زمینی کمک می کند.

معایب ساختار فعلی:

۱_نبود تمرکز: عدم تمرکز وظایف در یک وزارتخانه واحد می تواند منجر به ناهماهنگی و موازی کاری در امور مربوط به سیب زمینی شود.

۲_ضعف در تعامل: نیاز به تقویت تعامل و همکاری بین مراجع ذیصلاح برای ارتقای بهره وری و اثربخشی اقدامات انجام شده در این حوزه احساس می شود.

۳_فقدان انسجام: ساختار فعلی، انسجام کافی در نظام مدیریتی مرتبط با سیب زمینی را به نمایش نمی گذارد.

پیشنهادات:

با توجه به مزایا و معایب ساختار فعلی، پیشنهاد می شود اقدامات زیر برای ارتقای کارایی و اثربخشی نظام مدیریتی مرتبط با سیب زمینی در ایران انجام شود:

۱_ بررسی دقیق وظایف و اختیارات مراجع ذیصلاح:به منظور شناسایی زمینه های هم پوشانی و موازی کاری در امور مربوط به سیب زمینی،بررسی دقیق وظایف و اختیارات هر یک از مراجع ذیصلاح ضروری است.

۲_تدوین سازوکارهای مناسب برای تقویت تعامل:باید سازوکارهای مناسبی برای تقویت تعامل و همکاری بین مراجع ذیصلاح در راستای هم افزایی و ارتقای انسجام در امور مربوط به سیب زمینی تدوین شود.

۳_اعطای اختیارات بیشتر به وزارت جهاد کشاورزی: با توجه به جایگاه وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی اصلی بخش کشاورزی،اعطای اختیارات بیشتر به این وزارتخانه در جهت تسهیل و تسریع در انجام امور مربوط به سیب زمینی می تواند راهکار موثری باشد.

۴_ایجاد یک کارگروه هماهنگی:می توان با ایجاد یک کارگروه هماهنگی متشکل از نمایندگان مراجع ذیصلاح،زمینه لازم برای تعامل و همکاری بیشتر و همچنین یکپارچه سازی سیاست ها و اقدامات در حوزه سیب زمینی را فراهم کرد

۵_نقش تشکل های صنفی و بخش خصوصی:علاوه بر نهادهای دولتی، تشکل های صنفی و بخش خصوصی نیز در نظام مدیریتی مرتبط با سیب زمینی نقش مهمی ایفا می کنند.

الف_انجمن ملی سیب زمینی ایران: به عنوان مهمترین تشکل صنفی فعال در این حوزه،
وظایف متعددی از جمله دفاع از حقوق سیب زمینی کاران،ترویج دانش فنی و ارائه خدمات مشاوره ای به کشاورزان،برگزاری همایش ها و نمایشگاه های تخصصی و توسعه صادرات سیب زمینی را بر عهده دارد.

ب _ بخش خصوصی و تعاونی ها :شامل شرکت های فعال در زمینه تولید ، فرآوری، بسته بندی، صادرات و واردات بذور  سیب زمینی و نهاده ها و ماشین آلات نقش مهمی در ارتقای بهره وری، تنوع سازی محصولات و توسعه بازارهای جدید برای سیب زمینی ایرانی ایفا می کند.

چالش ها و فرصت ها:

صنعت سیب زمینی در ایران با چالش های متعددی از جمله:

۱_ کمبود آب:به عنوان یکی از مهمترین چالش های این صنعت،نیاز به برنامه ریزی و اقدامات جدی برای بهینه سازی مصرف آب در کشت سیب زمینی دارد.

۲_فرسودگی زیرساخت ها:از جمله انبارها، سیستم های سردخانه ای و شبکه حمل و نقل از جمله چالش های مهم این صنعت است که به ارتقای کیفیت و کاهش ضایعات محصول کمک می کند.

۳_نوسانات قیمتی:به دلیل عدم ثبات در بازار سیب زمینی ضرورت برنامه ریزی برای حمایت از سیب زمینی کاران و تنظیم بازار این محصول احساس می شود.با وجود این چالش ها، فرصت های متعددی نیز برای توسعه صنعت سیب زمینی در ایران وجود دارد.

۴_موقعیت جغرافیایی مناسب:ایران از نظر آب و هوایی شرایط مناسبی برای کشت سیب زمینی داردو می تواند به یکی از قطب های تولید این محصول در منطقه تبدیل شود.

۵_ بازار داخلی و خارجی:با توجه به تقاضای رو به رشد سیب زمینی در داخل و خارج از کشور پتانسیل قابل توجهی برای توسعه صادرات این محصول وجود دارد.

۶_حمایت های دولتی:دولت در سال های اخیر اقدامات حمایتی متعددی از جمله ارائه یارانه، تسهیلات بانکی و خدمات بیمه ای به سیب زمینی کاران انجام داده است که می تواند به رونق و توسعه این صنعت کمک کند.

 جمع بندی:

صنعت سیب زمینی در ایران از جایگاه ویژه ای در بخش کشاورزی کشور برخوردار است. با وجود چالش های متعددی که این صنعت با آن مواجه است،فرصت های قابل توجهی نیز برای توسعه و ارتقای آن وجود دارد.برای بهره مندی از این فرصت ها،نیاز به اصلاحات ساختاری و برنامه ریزی های مدون برای رفع چالش های موجود می باشد.

توصیه می شود:

۱_ مسئواین امر ، مطالعات و بررسی های دقیق تری در خصوص نظام مدیریتی مرتبط با سیب زمینی در ایران انجام شود.

۲_با استفاده از نظرات کارشناسان، صاحبنظران و ذینفعان،مدل های مناسب برای ارتقای کارایی و اثربخشی این نظام مدیریتی ارائه گردد.

۳_با برنامه ریزی و اقدامات جهادی، زمینه های لازم برای توسعه و رونق صنعت سیب زمینی در ایران فراهم شود.

 امید است با همت و تلاش همه ی دست اندرکاران، شاهد پیشرفت روزافزون این صنعت مهم در کشورمان باشیم.

نویسنده: مهدی رهنما _ فعال مدنی