بودجه سازمان تعزیرات حکومتی کشور

تابناک کهگیلویه و بویراحمد، فرامرز پژوه فعال سیاسی، اجتماعی و کارشناس حوزه نفت و‌گاز طی یادداشتی به بودجه سازمان تعزیرات حکومتی و مواردی از جمله نقش کنترل قیمت ها توسط این سازمان و چگونگی قیمت چند برابری کالاهای وارداتی از جمله موز، بادام هندی، قهوه و سایر کالاهای وارداتی که علیرغم دریافت ارز دولتی ولی با چند برابر قیمت واقعی به دست مردم ایران می رسد، پرداخت.

متن یادداشت؛ 

در این نوشتار، به بررسی عملکرد سازمان تعزیرات حکومتی با دریافت بودجه از بیت المال پرداخته می‌شود. برخی کالاها با ارز دولتی وارد و چند برابر نرخ ارز آزاد در بازار به فروش می‌رسند، که سود سرشاری به جیب واردکنندگان می‌رود. تمرکز مردم تنها بر روی واردات خودرو است که چرا قیمت خودر در کشور چند برابر قیمت در سایر کشورها است؟ اما متاسفانه مشاهده می‌شود، بیشتر کالاها از جمله مواد غذایی، تجهیزات، قطعات و ابزارالاتهمانند خودرو با چند برابر قیمت جهانی به دست مردم میرسند. که این خود یکی از عوامل فقر و افزایش تورم در جامعه است. برای درک و شناخت بهترحقایق، به آمار حجم و ارزش چند کالای وارد شده که توسط گمرک جمهوری اسلامی اعلام شده، مراجع می‌شود.

موز: با توجه به میانگین قیمت جهانی موز و آمار ثبت شده در گمرک ایران و اظهارات رئیس اتحادیه میوه و سبزی فروشان، قیمت تمام شده به ازای هر کیلوگرم موز شصت و پنج سنت (0.65 دلار) در گمرک بندرعباس و هشتاد سنت (0.8 دلار) در میدان تره بار با کلیه هزینه‌ها (تعرف گمرک و حمل و نقل) خواهد بود. سوال اینجاست: چرا با توجیه امتیازات 5 درصدی تعرفه گمرکیموز برای وارد کننده موز به ازای صادرات سیب و اختصاص ارز دولتی از وزارت صمت، قیمت موز در بازار با میانگین قیمت 70 تا 80 هزار تومان به دست مردم می رسد؟ با توجیه امتیازات داده شده، موز باید با قیمت بین سی و پنج (35) تا چهل (40) هزار تومان به دست مردم برسد. سازمان تعزیرات حکومتی علیرغم دریافت بودجه هنگفت کجای داستان قرار دارد؟ چه کسانی از این رانت استفاده می‌کنند؟ مطابق آمار گمرک، در دوره شش (6) ساله اخیر تقریب به 2.145 میلیارد دلار ارز دولتی به وارد کنندگان موز اختصاص داده شده و در بازار با ارز آزاد فروخته شده است. صد (100%) درصد سود خالص و رانت برای عده‌ای خاص؟

شکل 1: حجم و ارزش واردات موز از سال 1397 تا 1402

بادام هندی: بر اساس آمار ثبت شده گمرک ایران در سال 1402، مقدار 58 تن بادام هندی با ارز دولتی و با میانگین قیمت 4.8 دلار به ازای هر کیلوگرم وارد کشور شده است. با فرض لحاظ هزینه‌های تعرفه گمرک و بازرگانی و ارزش افزوده، باید بادام هندی در بازار کیلویی 300هزار تومان اگر با ارز آزاد محاسیه شود باید با قیمت 400 هزار تومان به دست مردم برسد. در دوره شش (6) ساله اخیر تقریب به 6 میلیون دلار ارز دولتی به وارد کنندگان بادام هندی اختصاص داده شده و در بازار با چند برابر ارز آزاد فروخته شده است. بیش از سیصد (100%) درصد سود خالص براییک گروه خاص شده است. بخش اعظم بادام هندی مورد نیاز کشور بین 15 تا 20 هزار تن در سال از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود.

شکل 2: حجم و ارزش واردات بادام هندی از سال 1398 تا 1402

قهوه: براساس آمار ثبت شده گمرک ایران در سال 1402، مقدار 48.9 هزار تن قهوه با ارز دولتی و با میانگین قیمت 3.22 دلار به ازای هر کیلوگرم وارد کشور شده است. با فرض لحاظ هزینه‌های تعرفه گمرک و بازرگانی و ارزش افزوده، باید قهوه در بازار کیلویی 200 هزار تومان و اگر با ارز آزاد محاسبه شود باید با قیمت 300 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم به دست مردم برسد. مطابق آمار گمرک، در دوره شش (6) ساله اخیر تقریب به 414میلیون دلار ارز دولتی به وارد‌کنندگان قهوه اختصاص داده شده و در بازار با چند برابر ارز آزاد به مردم فروخته شده است. بیش از دویست(200%) درصد سود خالص برای یک گروه خاص شده است.

شکل 3: حجم و ارزش واردات قهوه از سال 1397 تا 1402

اسباب‌بازی: مطابق آمار گمرک ایران در سال 1402، مقدار 6.8 هزار تن اسبابب بازی با ارز دولتی و با میانگین قیمت 4.3 دلار به ازای هر کیلوگرم وارد کشور شده است. با فرض لحاظ هزینه‌های تعرفه گمرک و بازرگانی و ارزش افزوده، باید اسباب‌بازی در بازار کیلویی 250 هزار تومان و اگر با ارز آزاد محاسبه شود باید با قیمت 400 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم به دست مردم برسد. در دوره شش (6) ساله اخیر تقریب به 134 میلیون دلار ارز دولتی به وارد‌کنندگان اسباب بازی اختصاص داده شده و در بازار با چند برابر ارز آزاد به مردم فروخته شده است.

شکل4: حجم و ارزش واردات اسباب بازی از سال 1397 تا 1402

چای: بر اساس آمار ثبت شده گمرک، در دوره شش (6) ساله اخیر، 386 هزار تن چای سیاه به ارزش 2 میلیارد دلار با ارز دولتی و با میانگین قیمت 5دلار به ازای هر کیلوگرم وارد کشور شده است. کشوری که می‌تواند صادر کننده چای در جهان باشد چرا این حجم از چای وارد کشور می‌کند. واردات بی رویه چای و عدم استفاده از تکنولوژی های روز باعث ورشکستگی تولیدکنندگان و فاسد شدن هزاران تن چای و همچنین فسادهای گسترده همانند چای دبش در کشور شده است.

شکل5: حجم و ارزش واردات چای از سال 1397 تا 1402

سازمان تعزیرات حکومتی یک سازمان دولتی زیر نظر وزارت دادگستریایران با تعداد 3̦120 کارمند در سال 1362 با وظایف رسیدگی به تخلفات گران‌فروشی، کم‌فروشی و تقلب، احتکار، اخفا و امتناع از عرضه کالا، اجرا نکردن ضوابط قیمت‌گذاری، اجرا نکردن تعهدات واردکنندگان و تولیدکنندگان در قبال دریافت ارز و خدمات دولتی، مبارزه با قاچاق کالا و رسیدگی به تخلفات املاک، مستقلات، زمین، مسکن و ساختمان و غیره تاسیس شد بودجه اختصاص داده شده به این نهاد در طول 5 سال اخیر در شکل 6 نشان داده شده است.

شکل6: بودجه اختصاص یافته به سازمان تعزیرات حکومتی در طول پنج سال اخیر

نتیجه‌گیری:

با توجه به تحلیل فوق، می‌توان نتیجه گرفت که افزایش بودجه سازمان تعزیرات حکومتی و افزایش چند برابری تعداد کارمندان این سازمان، اختصاص ارز دولتی یا ترجیحی تأثیری مثبت بر کاهش قیمت‌ها،احتکار، تقلب و کاهش قاچاق کالا ندارد. واقعیت این است که این اقدامات تنها منجر به افزایش فساد، رانت، خروج سرمایه‌های ارزی از کشور و فشار اقتصادی بر روی مردم می‌شود.

بنابراین، پیشنهاد می‌شود که دولت و مجلس شورای اسلامی به جایاختصاص ارز دولتی و یا تاسیس سازمان‌های مانند سازمان تعزیراتحکومتی که باعث افزایش بار مالی دولت می‌شوند، به پیاده‌سازیسیاست‌های اقتصاد آزاد در کشور توجه داشته و همچنین شفاف‌سازیمالی را اعمال نمایند. از طریق شفافیت مالی، احتمال قاچاق و رانت به حداقل ممکن کاهش پیدا خواهد کرد و سرمایه‌های کشور از بین نمی‌رودبلکه هزینه پروژه‌های عمرانی و آموزشی و بهداشتی در کشور می شود.