ماسوله زیباترین و بلکه قدیمی ترین شهر گیلان در ۶۰ کیلومتری شهر رشت و ۳۵ کیلومتری جنوب غربی فومن قرار گرفته و از شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا )استان زنجان)، از سمت شرق به جلگه شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال)استان اردبیل) محدود می‌شود و یکی از دیدنی ترین اماکن گردشگری و تاریخی گیلان است.
ماسوله این شهر زیبای ایستاده در دل کوه و تاریخ با داشتن انواع امکانات سیاحتی و زیارتی پر جاذبه من جمله امامزاده عون ابن علی(علیه السلام) با سابقه ای بیش از ۱۲۰۰ سال و با آبشارهای فراون و زیبا که آن را به شهر« آبشارها » معروف کرده و با آن معماری زیبا که خانه هایش بام و دوش خود در زیر حیاط همسایی بالایی نهاده اند تا با هم نردبان زیبایی برای معراج معماری انسان و خوی انسانی و فرهنگ بالای اعتقاد شیعی را برای رسیدن به ساحت مقدس الهی بسازند و یا با آن هوای لطیف بهاری و تابستانی و زمستان های پر برف و مهیا و تولیدات عالی دامی و لبنیات و عسل نمونه در ایران، با دره ها و جنگل های سرسبز و هر از چند گاهی مخفی شونده در حریر ابرها و مه غلیظ با فرهنگ عالی و ارتباطی و اخلاقی و اعتقادی که در خانواده های ماسوله ای موج می‌زند و با صنایع دستی زیبا و متنوع مثل چاقو و ابزار کشاورزی، چاروق، گلیم، عروسک، دستکش و جوراب ها و کفش های زمستانی که میلیون ها طالب و عاشق در سراسر ایران و جهان دارد هر ساله پذیرای میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی است که از زیبایی های آن لذت می‌برند.
ماسوله نمونه‌ای اصیل از روستاهای ایرانی با معماری پلکانی و مصالح خشتی است که در مرداد ماه سال ۱۳۵۴ به عنوان نخستین شهر تاریخی زنده کشور به صورت یک مجموعه کامل در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۱۰۹۰ به ثبت رسیده است.
ماسوله به عنوان یک شهر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی و جهانی به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد و سنتی اش در جهان شناخته شده بطوریکه فریزر سیاح و جهانگرد معروف درباره آن می گوید ماسوله؛ یکی از زیباترین وجالبترین جاهایی است که تاکنون دیده شده است.
این شهر تاریخی که اطراف آن را جنگل ها محسور کرده اند از سه جهت شمال، جنوب و غرب به کوه و از طرف شرق بر دره ای زیبا مشرف است و به خاطر این زیبایی منحصربفرد اش هر ساله شاهد حضور گردشگران بسیاری از اقصی نقاط کشور و سایر کشورها در این شهر هستیم.
شهر تاریخی و توریستی ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصربفرد در جهان شناخته شده و ماسوله با کوهستان‌های مرتفع، جنگل و ییلاقات سرسبز از توریستی ترین مناطق شمالی ایران با جلوه‌های طبیعی فراوان به ویژه در اواخر بهار و فصل تابستان است و قله شاه معلم در ماسوله با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان و هدفی جذاب برای گروه های کوهنوردی می‌باشد. دو هتل در داخل فضای معماری سنتی ماسوله و چندین هتل در جاده زیبای منتهی به آن پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی هستند همچنین تعداد زیادی مهمانخانه و خانه اجاره ای هم در این زمینه وجود دارند.
معماری ماسوله که متعلق به دوران زندیه است و مانند بسیاری از نقاط سرزمین پهناور ایران مانند «اورامان» در استان کردستان، روستای «کنگ» در خراسان رضوی، «اسفیدان» در خراسان شمالی، «قطرم» در بافق، «زنوزق» در آذربایجان شرقی و «وفس» در استان مرکزی، پلکانی ساخته شده و به عبارت بهتر حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است و همچنین خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار، به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد.
ماسوله با کوهستان‌ها،جنگل و ییلاقات سرسبز، از توریستی ترین مناطق شمال ایران با جلوه های طبیعی فراوان است و به این خاطر در فهرست آثار ملی و جهانی (یونسکو) به ثبت رسیده است.
این شهر تاریخی با وسعت ۱۰۰ هکتار که بیشتر از آن به عنوان شهرک یاد می‌شود به صورت پلکانی ساخته شده و بیشتر خانه های آن دوطبقه بوده و مردم آن نیز با این معماری در کنار هم با صمیمیت و محبت زندگی کرده و در واقع می‌توان گفت ماسوله تجسم معماری محبت است.
نزدیک‌ترین شهر به ماسوله، فومن است. برای رسیدن به شهر ماسوله کافی است از شهر فومن وارد جاده ماسوله شده و ۳۵ کیلومتر در میان جاده سرسبز و زیبای آن حرکت کنیم. اگر از مرکز کشور قصد عزیمت به فومن و ماسوله را دارید نیازی به عبور از از شهر رشت نیست، چرا که در آزاد راه قزوین-رشت بعد از امامزاده هاشم و بلافاصله بعد از پلیس راه می‌توان وارد جاده فومن شده و پس از گذشتن از این شهر به ماسوله رسید. مسیرهای دسترسی در نقشه زیر مشخص شده است.
گیلان سالانه پذیرایی بیش از ۳۰ میلیون گردشگر است که طبق آمار شهرک تاریخی ماسوله یکی از پرجاذبه ترین مکان های تاریخی گیلان است. ماسوله قدمتی ۸۰۰ تا یک هزا سال دارد و هرساله پذیرای مسافران و گردشگران بسیاری است.
آبشار ماسوله، بازار سنتی، موزه مردم‌شناسی، بافت تاریخی کهنه ماسوله، کتابفروشی معروف بازار ماسوله که منبع غنی کتاب، کاست و سی دی است، امامزاده عون ابن محمد و پارک جنگلی ماسوله از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهرک تاریخی است.
همچنین نزدیکی این شهرک تاریخی با «قلعه رودخان» یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری شاخص گیلان، امامزادگان ابراهیم (علیه السلام) و اسحاق (علیه السلام) و ساحل زیبای گیسوم، شرایطی را فراهم آورده تا در کمترین زمان ممکن بتوان مجموعه‌ای از گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی را در کنار هم تجربه کرد.
چموش، چاقو سازی و عروسک های بافتنی از صنایع دستی ماسوله است.
شامی ماسوله (شامل: گوشت گوساله، پیاز، تخم مرغ، ادویجات و گوجه)، خورش سیر و شوید (شامل: گوشت راسته بدون استخوان، سیر، باقالای تازه، روغن، تخم مرغ، نمک و فلفل و زرد چوبه)، نَهَه قورمه، قیسی پوئِنِه، خِنِش کوکو و بَزه گیر از جمله غذاهای محلی این شهر تاریخی است.
در ماسوله انواع شیرینی جات محلی نیز همچون اَگَردَه یا اگردَک (شیرینی مختص ماسوله که از مواد مقوی و طبیعی تهیه می‌شود)، حلوای کنجدی، حلوا برنجی، عسل حلوا، کاکا، خَرکاره دَریج (نوعی کیک که در ماهیتابه تهیه می‌شود) و چکره طبخ می‌شود که همراه با صنایع دستی این منطقه می‌تواند سوغات مناسبی برای گردشگران و بازدیدکنندگان از این منطقه باشد.