همگرایی‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، پس از واقعه عاشورا

شهادت مظلومانه‌ی امام حسین (ع) و یاران باوفایش در واقعه‌ی کربلا، نقطه عطفی در تاریخ بشریت و به ویژه تاریخ اسلام و تشیع محسوب می‌شود. این واقعه‌ی عظیم، پیامد‌ها و بازتاب‌های عمیقی در سطوح مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی داشته است و تا به امروز به عنوان نمادی از ظلم ستیزی، ایثار و شهادت، در میان مسلمانان و جوامع بشری شناخته می‌شود. 

همگرایی در قلمرو سیاست:

۱_ نهضت‌های آزادی‌خواهی: واقعه‌ی عاشورا و مظلومیت امام حسین (ع) الهام‌بخش بسیاری از نهضت‌های آزادی‌خواهی و قیام‌ها علیه ظلم و ستم در طول تاریخ بوده است. قیام مختار ثقفی، قیام زید بن علی، قیام امام محمد بن عبدالله (ع) و نهضت انقلاب اسلامی ایران از جمله‌ی این نهضت‌ها به شمار می‌روند.

۲_ تقویت هویت شیعی: شهادت امام حسین (ع) و یارانش در کربلا، موجب انسجام و تحکیم هویت شیعی در میان مسلمانان شد و به عنوان نمادی از مظلومیت، ایثار و مقاومت در برابر ظلم و ستم شناخته شد.

۳_ اتحاد میان مسلمانان: واقعه‌ی عاشورا و مظلومیت امام حسین (ع) نه تنها شیعیان، بلکه بسیاری از مسلمانان را تحت تاثیر قرار داده و زمینه‌ای برای همبستگی و اتحاد بین مسلمانان در برابر ظلم و ستم فراهم کرده است.

 همگرایی در عرصه‌ی اجتماع:

۱_ برگزاری مجالس عزاداری: برگزاری مجالس عزاداری و سوگواری برای امام حسین (ع) و یارانش، به عنوان یکی از مهمترین سنت‌های مذهبی شیعیان، نقش مهمی در ترویج فرهنگ ایثار، شهادت و ظلم ستیزی در جامعه ایفا می‌کند.

۲_اطعام دهی و نذر: اطعام دهی و نذر در ایام محرم و صفر، از جمله سنت‌های حسنه‌ای است که در بین شیعیان رواج دارد و به عنوان نمادی از همدلی و کمک به نیازمندان محسوب می‌شود.

۳_خیریه و کمک به نیازمندان: بسیاری از افراد در ایام محرم و صفر به نیت امام حسین (ع) به نیازمندان کمک می‌کنند و این امر به عنوان ترویج فرهنگ احسان و نیکوکاری در جامعه تلقی می‌شود.

همگرایی در حوزه‌ی فرهنگ:

۱_ شعر و نوحه سرایی: شاعران و مداحان در طول تاریخ، اشعار و نوحه‌های بسیاری در وصف امام حسین (ع) و واقعه‌ی عاشورا سروده اند که نقش مهمی در ترویج فرهنگ عاشورایی و انتقال مفاهیم و پیام‌های آن به نسل‌های بعدی داشته است.

۲_ تعزیه و هنر‌های نمایشی: تعزیه به عنوان یکی از هنر‌های نمایشی سنتی ایران، واقعه‌ی عاشورا را به تصویر می‌کشد و به انتقال مفاهیم و پیام‌های آن به مخاطبان کمک می‌کند.

۳_ نقاشی و نگارگری: هنرمندان بسیاری در طول تاریخ، نقاشی‌ها و نگاره‌های متعددی از واقعه‌ی عاشورا خلق کرده اند که به عنوان اسناد تاریخی و فرهنگی ارزشمندی محسوب می‌شوند.

همگرایی در قلمرو مذهب:

۱_ توسعه شعائر حسینی: پس از واقعه‌ی عاشورا، شعائر و مناسک مذهبی متعددی در ارتباط با امام حسین (ع) و واقعه‌ی کربلا شکل گرفته است که از جمله‌ی آنها می‌توان به زیارت عاشورا، زیارت اربعین، دعای توسل و... اشاره کرد.

۲_ احیای فرهنگ عاشورایی: در سال‌های اخیر، شاهد احیای فرهنگ عاشورایی و توجه روزافزون به ابعاد مختلف آن در سطح جامعه هستیم. برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی، چاپ و نشر کتاب‌ها و مقالات، استفاده از فضای مجازی برای ترویج فرهنگ عاشورا و... از جمله مصادیق این امر هستند.

۳_ تقویت باور‌های مذهبی: واقعه‌ی عاشورا و مظلومیت امام حسین (ع) نقش مهمی در تقویت باور‌های مذهبی و تعمیق ایمان افراد به ویژه جوانان دارد.

۴_ گرایش به مذهب تشیع: واقعه‌ی عاشورا و پیام‌های آن، بسیاری از افراد را به سوی مذهب تشیع جذب کرده است و این امر به گسترش و نفوذ تشیع در جهان کمک کرده است.

نتیجه‌گیری:

 حماسه‌ی شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش در واقعه‌ی عاشورا، نقطه عطفی در تاریخ بشریت و به ویژه تاریخ اسلام و تشیع محسوب می‌شود و پیامد‌ها و بازتاب‌های عمیقی در سطوح مختلف از جمله سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی به دنبال داشته است. این مقاله به بررسی برخی از همگرایی‌های پدیدار شده در این ابعاد پس از واقعه‌ی عاشورا پرداخت.

 نکات قابل توجه:

۱_ همگرایی‌های پدیدار شده پس از واقعه‌ی عاشورا، نشان‌دهنده‌ی عمق و نفوذ این واقعه‌ی عظیم در ساحت‌های مختلف زندگی بشری است.

۲_ واقعه‌ی عاشورا به عنوان منبعی غنی از آموزه‌های اخلاقی، معرفتی و سیاسی، می‌تواند راهنمای جوامع بشری در مسیر سعادت و رستگاری باشد.

۳_ حفظ و ترویج فرهنگ عاشورایی، رسالتی خطیر بر دوش تمام مسلمانان به ویژه نسل جوان است.

 منابع:

۱_ کتاب «حماسه‌ی حسینی» نوشته‌ی استاد شهید مرتضی مطهری

۲_ مقاله «نقش عاشورا در تاریخ و تمدن اسلامی» نوشته‌ی حجت‌الاسلام دکتر رسول جعفریان

۳_ مقاله «بررسی ابعاد سیاسی و اجتماعی قیام امام حسین (ع)» نوشته‌ی دکتر محمدجواد صاحبی

مهدی رهنما _ فعال مدنی