با خروج آمریکا از برجام، ایران مانده و توافقی که عملاً فقط به تعهدات تهران پرداخته است؛ در واقع تنها قسمتی که از توافق هسته ای در حال حاضر اجرا می شود همان تعهدات ایران است. دولت هم که تا چند روز قبل به وعده و عیدهای اروپایی دلخوش شده بود در حال ناامید شدن است. اروپایی ها ظاهراً قرار نیست اقدام جدی انجام دهند اما باز هم ایران باید در توافق هسته ای بماند. ایران حتی نمی تواند از نقض عهد و پیمان آمریکا و بازگشت تحریم ها شکایت کند.سهم ایران از برجام «تقریباً هیچ» است. این حرف منتقدان و مخالفان نیست که صحبت رئیس کل سابق بانک مرکزی است. اما دولتمردان که دال مرکزی گفتمان دولت اعتدال یعنی همان برجام را شکست خورده می بینند و هیچ جایگزینی نیز برای ارائه ندارند، ناچار به قلب واقعیت شده اند
چند روز قبل محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در مصاحبه ای عنوان کرد هدف از توافق هسته ای، مسئله اقتصاد و تحریم نبوده است. وزیر امور خارجه در ادامه عنوان می کند: دولت مجبور شد سرنوشت برجام را با اوضاع اقتصادی مردم گره بزند تا مطالبات را برای انعقاد توافق بالا ببرد. به نظر می‌رسد این نقطه انحراف باشد و الان ادبیاتی که تثبیت شده این است که هدف برجام اقتصاد بوده و چون نرسیدیم برجام شکست خورده است.
ظریف عنوان می کند: بحث‌های هسته‌ای، امنیتی و خارج شدن از شورای امنیت بحث‌های اصلی ما بود و این که کسی بگوید هدف برجام اقتصادی بود با واقعیات و خطوط قرمزی که برای ما ترسیم شده بود، نمی‌سازد.
در واقع وزیر امور خارجه عنوان می کند هدف توافق هسته ای، امنیتی بوده(همان دیدگاهی که طرف غربی به توافق دارد!) و دولت برای اینکه برجام حاصل شود آن را به اقتصاد و معیشت گره زد. این داستان و سناریوی جدیدی است که وزیر امور خارجه از آن رونمایی می کند و واضح است که وزیر امور خارجه نگاه به داخل دارد تا بتواند به کمک دولت اعتدال بیاید و پاسخی برای توجیه شکست توافق برای ارائه به مردم داشته باشند.
فارغ از مسائل اخلاقی که اتفاقا بسیار مهم و حائز اهمیت هستند اگر سخنان ظریف را بپذیریم باید بگوییم دولتمردان عامدانه برای انجام پروژه های خود و توافق با کشورهای دیگر از مردم سوءاستفاده کرده اند و از آنها به مثابه یک اهرم فشار بهره گرفته اند.
اما درباره سخنان جدید وزیر خارجه می توان به نکته های زیر نیز اشاره کرد.
اولاً ایده اصلی که منجر به پیروزی حسن روحانی در انتخابات 92 شد بحث هسته ای و رفع تحریم ها بود و شعار اصلی وی در انتخابات نیز چرخیدن چرخ کارخانه‌ها همزمان با چرخ سانتریفیوژها بوده است. به عبارتی این ایده مرکزی انتخابات سال 92 بود که موجب شد یک دو قطبی بین جلیلی- روحانی نیز شکل بگیرد. در این دو قطبی سعید جلیلی فردی معرفی می شد که تا قبل از سال 92 مذاکرات ناموفق و تشدید تحریم ها را موجب شده اما روحانی به عنوان فردی که سابقه انعقاد توافق با اروپایی ها را داشت به مردم شناسانده می شد.
دوم اینکه چرا چنین سخنانی در مقطع فعلی بیان می شوند. فرض بگیرید اگر دونالد ترامپ از برجام خارج نمی شد آیا باز هم وزیر امور خارجه چنین سخنانی بیان می کرد یا اگر اروپایی ها به قول و قرار خود پایبند بودند. اما از آن جا که وزیر امور خارجه می داند برجام کارکرد اقتصادی خود را برای ایران از دست داده ناچاراً عنوان می کند که از ابتدا اصلا چنین مسئله ای مطرح نبوده است.
سوم اینکه 26 آذر 92 بعد از توافق اولیه، از ظریف در جمع فعالان اقتصادی، صنعتگران، تولیدکنندگان و سازندگان داخلی به عنوان قهرمان قهرمانان صنعت و دیپلماسی کشور تقدیر شد. اصولاً اگر هدف مذاکرات اقتصاد و تحریم نبوده چرا وزیر امور خارجه در چنین همایشی شرکت کرده بود. مگر این که این امر را سوءاستفاده از فعالان اقتصادی و یک بازی برای فشار آوردن به مخالفان بدانیم که چنین مسائلی در سیاست جناب ظریف حتماً جایگاهی ندارد.
همچنین در مقاطع مختلف حسن روحانی و وزیر امور خارجه وعده لغو یکباره و یکجای تحریم‌ها از روز اول اجرای برجام را داده بودند.
روحانی بعداز ظهر روز سه‌شنبه 23 تیرماه سال 94 پس از اعلام جمع‌بندی و توافق نهایی در مذاکرات هسته‌ای در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی در سالن اجلاس سران گفته بود:«به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق (برجام)، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها به‌طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق».
همچنین رئیس جمهور 17 خرداد 94 در در مراسم گرامیداشت هفته محیط زیست گفته بود: «تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند».
محمد جواد ظریف نیز روز شنبه 26 دیماه سال 1394 در فرودگاه وین گفت: « ما فکر می کنیم که اجرای برجام یک فرصت بسیار خوبی برای مردم ایران است که از آن طریق همه قطعنامه‌های ظالمانه شورای امنیت و همه قطعنامه های شورای حکام اژانس بین المللی انرژی اتمی پایان یابد و رسما لغو شود. همه تحریم های ظالمانه ای که بخاطر موضوع هسته ای ایران اعمال شده است، انشاء الله امروز لغو خواهد شد و کنار گذاشته خواهد شد و این یک روز بسیار خوبی برای مردم ایران است».
در واقع دولتمردان وقت و بی وقت و گاه و بی گاه از برجام و رفع تحریم ها سخن می گفتند. حتی حسن روحانی در مرحله دوم انتخابات و در مناظره ها عنوان کرده بود: اگر رای بیاورم غیر از تحریم‌های هسته‌ای که برداشتم، بقیه تحریم‌ها را هم برمی‌دارم.