به گزارش تابناک یزد، هرچند كه معمولاً گردشگران با جاذبههاي موجود در مركز استان و معدود شهرستانهايي از يزد آشنا هستند، ولي تمام شهرستانهای يزد از جاذبه های گوناگون تاریخی و گردشگری و بعضاً منحصر به فردي برخودار هستند.
از جمله اين شهرستانها میتوان به اردکان اشاره كرد كه با توجه به وسعت زیاد آن از جاذبههای متعدد گردشگری از جمله آتشکده و زیارتگاه زرتشتیان در چک چک، بافت تاریخی منسجم، کویر بکر و طویل و مساجد تاریخی فراوان برخودار است.
اردکان به عنوان بزرگترین شهرستان در استان یزد داراي مردمانی سختکوش، با ایمان، بردبار و پاکاندیش، ساده و بی پیرایه با روحیهاي متعصب و وابسته به مذهب است.
یکی از اين تعصبات كه نشان از دینداری این مردمان دارد ميتوان به احترام خاص آنان به مساجد، چه بزرگ و چه کوچک اشاره كرد.
یکی از سادهترین و در عين حال کوچکترین مساجد تاریخی ایران در کوچه دروازه میرمحمدصالح در ابتدای خیابان امام خمینی(ره) اين شهر قرار دارد كه علي رغم سادگی و بیآلایشی خود، تاریخچهای عجیب در پس آن پنهان است.
هرچند همه مردم اردكان با نام اين مسجد كه "آرد و خرما" نام دارد، آشنايي دارند ولي تنها وجه تسمیه و علت نامگذاری آن نيز در هالهای از ابهام است. اين مسجد که نه معماری منحصر به فردی دارد و نه سبک روشن و واضحی در ساخت، تنها يك مشخصه دارد كه آن را از منحصر به فردترین مساجد ایران قرار داده و آن هم ارتباط تنگاتنگش با مردم در طول بیش از یک قرن گذشته است.
مسجد آرد و خرما یا آردخرما؟
"مصطفی شاکر" خادم این مسجد در مورد وجه تسمیه آن ميگويد: نقل قول‌های گذشتگان حاکی از این است که تاجری از شاهرود به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن می‌شود و مردم ساخت مسجدي را در محل فرود آمدن کاروانش به وي پیشنهاد ميكنند كه او اعلام ميكند پولي براي اين كار ندارد اما حاضر است به جاي دستمزد كارگران به آنها آرد و خرما بدهد، لذا بعد از ساخت مسجد، آن را مسجد "آرد و خرما" ناميدند.
اما اهالی محله دروازه میرصالح به نقل قول دیگری نیز معتقد هستند، آنها شنیدهاند که در گذشته، پشت مسجد کنونی، آسیابی وجود داشته که اکنون اثری از آن نیست.
به گفته آنها، در زمان قطعي که وضعیت اقتصادی مردم بسيار بد بود، مردم اردکان برای تهیه آرد، هسته خرما را به این آسیاب می آوردند و تبدیل به آرد میکردند و به همين دليل نيز به مسجد مذكور نام "آرد خرما" نهادهاند.
مسجدی کوچک به بزرگی تاریخ
سبک معماری بنای مسجد آرد و خرما، نزدیک به سبک بناهای دوره صفویه است اما تنها این یک احتمال وجود دارد که قدمت آن به دوره صفوی برسد چرا که آثار باقیمانده از جمله وقفنامههای مسجد مربوط به دوره قاجاریه است و تنها زیلوی قاجاری آن نیز چند سال پیش به دست یغماگران میراث كهن، ربوده شده است.
به گفته خادم اين مسجد، دو وقفنامه براي اين مسجد وجود دارد که یکی مربوط به قرائت قرآن و دیگری روغن چراغ است که هر دو در قرن سیزده هجری قمری يعني در سالهاي 1267 و 1278 هـ . ق نوشته شده است.
معماری مسجد آرد و خرما مانند سایر مساجد کوچک محلی دیگر، فاقد گچبری و تزئینات خاص است. سقف بنا را به روش طاق و تعویزه پوشیدهاند و یک چهارم کل مجموعه را با یک نشیمنگاه در بخش سر در ورودی ساختهاند.
بخش ورودی در عرض 2.5 متر و عرض 1.6 تر و با یک قاببندی ساده، از نشیمنگاه و در ورودی فضای بنا، تفکیک شده است.
مسجد به صورت غربی - شرقی و در عرض سه متر و طول 5.5 متر بنا شده و به همين علت نيز در سمت شمالی یا سمت راست بنا، سه طاقچه جهت قراردادن قرآنها تعبیه شده است.
جاني دوباره به مسجد با اجراي طرح توسعه
"محسن میرجانی" ريیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردکان با اشاره به اتمام مرمت اين مسجد تاریخی، به خبرنگار ایسنا – منطقه يزد، گفت: مسجد آرد و خرما از بناهای تاریخی استان یزد است که به دلیل آسیب و تخریب در سالهای گذشته، در دوره فعالیت سرپرست سابق این اداره، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
وی با اشاره به این که نام مسجد تاریخی "آرد و خرما" در فهرست آثار ملی ایران قرار ندارد، افزود: عملیات تعمیراتی این مسجد با اقداماتی مانند مرمت ضلع جنوبی مسجد، تراشیدن دیوار بیرونی و بازسازی نمای آن، کفسازی صحن جنوبی مسجد انجام شده و طرح توسعه این مسجد با اضافه شدن ساختمانی به ابعاد چهار در 7.5 متر به اتمام رسیده است.
به گفته وی، بنا بر شواهد و نقل قولها این مسجد را کوچکترین مسجد ایران مینامند ولی سندیتی در این رابطه وجود ندارد.
به گزارش ایسنا،گفتنی است، بعد اجرای طرح توسعه مسجد آرد و خرما، این مسجد رونق چشمگیری به وي‍ژه با حضور ورزشكاران و پیشکسوتان ورزشی اردکان داشته است و در مناسبت های گوناگون نيز مامنی برای آرامش و خلوت بندگان حضرت حق و بعضاً مكاني براي پخت و پخش نذورات است.