در این متن به این می پردازیم که پاتوژنز علائم عصبی بسیاری که در رابطه با بیماری کرونا مشاهده شده است چیست و با توجه به آن در درمان بیماران چه نکاتی را باید مد نظر داشته باشیم.
در بیماران مبتلا به بیماری کرونا علائم عصبی بسیاری مانند گیجی، کاهش سطح هوشیاری، سردرد، تشنج و ... دیده می شود که گاها اولین نشانه بروز بیماری هستند. این علائم می توانند ناشی از 5 دلیل باشند:
1. راه اول از طریق آسیب مستقیم به بافت عصبی است اما ما مطمئن نیستیم این مورد واقعا اتفاق بیوفتد.
تا به حال تنها یک مورد کیس ریپورت در مورد یافتن مواد ژنتیکی ویروس کرونا در مایع مغزی نخاعی وجود داشته است. احتمال ورود ویروس به سیستم عصبی به طور عمده بر اساس شواهد غیرمستقیم است. ما می دانیم که در بیماری سارس درگیری مغزی گزارش شده بود و ویروس کرونای جدید و ویروس سارس از یک خانواده هستند. به علاوه ما می دانیم که گیرنده ACE که ویروس از طریق آن وارد سلول ها می شود بر روی نورون ها و سلول ها گلیا وجود دارند. بنابراین این فرضیه مطرح شده است که شاید ویروس می تواند وارد مغز بشود.
اگر ویروس کرونای جدید بتواند وارد مغز بشود و تخریبی ایجاد کند دو راه برای آن می توان متصور بود. در این اپیدمی، بیماران بسیاری گزارش کرده اند که دچار کاهش بویایی شده اند. هر چند این کاهش بویایی می تواند به عللی به جز درگیری نورون های بویایی باشد، احتمال دیگر ورود ویروس به پایانه سلول های عصبی و بالارفتن آن تا مغز است. راه دوم ورود ویروس کرونا از طریق خون به مغز است. احتمال دارد ویروس با ورود به سلول های اندوتلیال مویرگ های مغزی سد خونی مغزی را از بین ببرد و وارد مغز شود.
2. راه دوم از طریق درگیری سیستم عروقی است.
حوادث عروقی بسیاری از جمله سکته مغزی ایسکمیک، خونریزی مغزی و ترومبوز سینوس مغزی در بیماران کرونا مشاهده شده است که احتمالا به علت واکنش التهابی و شرایط انعقادی ناشی از آن است. البته احتمال آلوده شدن سلول های اندوتلیال سیستم عروقی به خصوص در بستر مویرگی (به علت کاهش سرعت جریان خون) نیز مطرح شده است که می تواند حتی در مراحل اولیه بیماری باعث حوادث ترمبوتیک/خونریزی دهنده شود.
3. راه آخر که احتمالا بسیار شایع است علائم عصبی ناشی از بیماری سیستمیک است. برای مثال کاهش اکسیژن می تواند همراه با گیجی یا کاهش سطح هوشیاری و آسیب مغزی باشد.
4. راه بعدی از طریق واکنش شدید سیستمی ایمنی مانند طوفان سایتوکاینی است.
سایتوکاین ها می توانند وارد مغز شوند و ایجاد آسیب مغزی بکنند. یک مورد کیس ریپورت انسفالوپاتی همراه با خونریزی و نکروز تا به حال گزارش شده است که احتمالا به همین علت بوده است.
5. راه آخر از طریق مشکلات اتوایمیون ناشی از ویروس است. برای مثال ابتلا به بیماری کرونا می تواند موجب سندرم گیلن باره بشود.
اهمیت توجه به درگیری های سیستم عصبی در بیماری کرونا برای کادر پزشکی به شرح زیر است:
1. در مواردی ممکن است پیش از وقوع علائم تنفسی و سیستمیک بیماری، بیمار با علائم عصبی احتمالا ناشی از راه های اول تا سوم مراجعه کند. با توجه به شیوع بیماری جا دارد، بیماری کرونا نیز در کنار سایر عوامل در تشخیص افتراقی قرار گیرد و همچنین PPE مناسب توسط کادر درمان در مواجهه با بیمار استفاده شود.
2. بیماران کرونا بهتر است معاینه کامل عصبی شوند و در صورت وجود علائم اختصاصی (سفتی گردن، disoriented بودن) یا به یک باره بدون توضیح بدحال شدن بیمار ( مثلا کاهش اکسیژن بدون افزایش تعداد تنفس) بهتر است مشاوره نورولوژی درخواست شود.
3. درمان ها یا پیشگیری های مناسب در صورت امکان برای کنترل مشکلات عصبی بهتر است در نظر گرفته شود و راهنماهای مناسب تدوین گردد (مانند پیشگیری از وقایع ترومبوآمبولیک).
4. در درمان عوارض covid19 مثلا طوفان سایتوکاینی عوارض مغزی نیز در نظر باشد. مثلا توجه شود که داروی توسیلیزومب که در طوفان سایتوکاینی استفاده می شود ممکن است سمیت مغزی را افزایش دهد.
انتهای پیام/*