توسعه عمودی یا افقی شهر یزد، باید ها و نباید ها/ برج سازی در یزد فرهنگ بومی را محو می کند

به گزارش تابناک یزد به عقیده بسیاری از کارشناسان رشد افقی شهرها، هزینه‌هایی اضافی را برای نگهداری آن به مدیران شهری تحمیل می‌کند و زمانی که یک شهر در سطح رشد می‌کند هزینه‌های سربار خدمات‌رسانی آن هم افزایش می‌یابد.
عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد می گوید: معماری اصیل یزدی در گذشته نه تنها توسعه شهر را متوازن و هماهنگ با ظرفیت ها و ویژگی های اقلیمی این شهر پیش می برد بلکه در ساخت خانه ها ، فرهنگ و تمدن و اعتقادات مردم نیز در نظر گرفته می شد.
دکتر محمد رضا نقصان محمدی با بیان اینکه امروز یزد که بزرگترین و نخستین شهر خشتی جهان به شمار می رود، درگیر توسعه ای ناهمگون و نامتناسب شده است می گوید: گرچه اغلب بلندمرتبه سازی ها یا برج سازی ها با دریافت مجوز از شهرداری و حداقل با آگاهی شهرداری انجام می شود اما ساختمان های ویلایی یا دو تا چهار طبقه بسیاری به ویژه در حاشیه شهر بدون مجوز و بدون رعایت استانداردهای لازم احداث می شوند.
این استاد دانشگاه می افزاید: این ساخت و سازها آسیب جدی بر پیکره شهر وارد می کند زیرا از یک سو فاصله ساخت و سازها مدام از هسته مرکزی شهر دور و دورتر و شهر بدون اصول گسترده می شود و از سوی دیگر، به تدریج هویت و اصالت معماری یزد از بین می رود به نحوی که در برخی مناطق، ساخت ساختمان هایی با نماهای رومی یا استفاده فرم شیروانی در حال گسترش است.
سید محمد رضا سید حسینی، معاون عمرانی استاندار یزد پیش از این اعلام کرده بود حاشیه نشینی شهری باعث دو مشکل عمده می شود که یکی مشکلات فرهنگی و ناهنجاری های اجتماعی و مشکل دیگر مشکلات سازه ای است که به علت ساخت و سازهای غیرمجاز، غیراصولی و غیراستاندارد برای شهرها به وجود می آید این حاشیه نشینی، تصرف و تجاوز غیرمجاز اراضی در شهر یزد نیز آرام آرام شکل گرفته و ساخت وسازهای غیرقانونی در مناطقی از شهر در حال گسترش است.
جالب آنکه یکی دیگر از مسئولین استان هم در مصاحبه ای به این معضل اشاره کرده است ولی باز هم بلندمرتبه سازی و همچنین توسعه نا متوازن یزد رو به گسترش است.
شهردار یزد نیز ضمن ابراز نگرانی از این نحوه گسترش شهر گفته است: گستردگی شهر یزد به نحوی است که کمتر شاهد تراکم جمعیت هستیم و این گستردگی جمعیت، خدمات رسانی به مردم را مشکل کرده است.

محمدرضا عظیمی زاده بیان می کند: در شهر گسترده یزد، ۵۰۰ هزار نفر ساکن هستند و یزد از جمله شهرهایی است که کمترین سرانه جمعیت نسبت به مساحت را دارد و این امر سبب شده هزینه های خدمات رسانی در حوزه های مختلف در این شهر افزایش پیدا کند علاوه بر این بر اساس برخی آمارها، ۷۰ درصد ساخت و سازها در یزد بدون مجوز انجام می شود.

نقش منفي بلندمرتبه‏‏ سازي‎‎ها بر ثبت جهاني شهر يزد
سپنتا نیکنام، عضو شورای شهر یزد هم طی مصاحبه ای عنوان کرده بود: شاید این روزها دیگر زمان ساخت هشتی، حیاط های بیرونی و اندرونی، بادگیر و مطبخ به شیوه های قدیمی نباشد اما نباید حال که این اجزا از ساختمانها و معماری یزد حذف شده، نباید نماهای رومی و سقف های شیروانی و ... که هیچ تناسبی با فرهنگ و حتی اقلیم یزد ندارد، تنها به صرف زیبایی، جایگزین زیبایی های بی نظیر و منحصر به فرد معماری یزد شود.
حتی محمد مهدی شرافت، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز با تاكيد بر نقش منفي ساخت و سازهاي غير اصولي و بلندمرتبه‏‏سازي‎‎ها بر ثبت جهاني شهر يزد، بر رعايت خط افق به عنوان يكي از مسائل حائز اهميت در اين رابطه تاكيد كرده است.
نقصان محمدی، استاد دانشگاه یزد در ادامه بیان می کند:  در شهر یزد از ابتدا تا کنون اکثر ساختمان ها دو طبقه بوده و خیلی ارتفاع نداشتند مگر مساجد و بناهای خاص مذهبی شهر از طرفی توسعه شهر در گذشته موزون و برحسب نیاز بوده است در ابتدای شکل گیری شهریزد تا سال1340 این رشد ادامه داشته و از آن زمان به بعد دلایل مختلفی شهر یزد سریعتر از جمعیت خود به صورت نامتوازن رشد کرده است.
این استاد دانشگاه معتقد است: امروز شهر یزد 12هزار هکتار با پراکنش جمعیتی30 نفر در هر هکتار است در حالی که در یک شهر هر هکتار باید بالای 100 نفر جمعیت ساکن باشد بنابراین بی برنامگی در این رخداد مشهود است این وضعیت باعث شده خدمات شهری ناموزون و هزینه نگهداری شهر افزایش یابد که با ساختمان بلند دردی دوا نمی شود چرا که زمین خالی  درون شهر زیاد است که شهر یزد را تو خالی کرده ضمن اینکه شهر یزد پتانسیل بلند سازی را ندارد.
وی می گوید: اولین نمونه الگوبرداری از آپارتمان‌سازی مدرن به شیوه غربی، یک دهه قبل از انقلاب با ساخت و ساز آپارتمان‌های اکباتان به کلانشهرهای ایران و بخصوص تهران راه پیدا کرد در این باره باید گفت چهره و منظره عمومی شهر یزد به لحاظ ذهنی برج سازی را نمی پذیرد، مسافرانی که وارد شهر می شوند آمادگی دیدن شهری با معماری سنتی دارند نه شهری صنعتی با برج های بلند هرچند این بلند مرتبه سازی در بافت تاریخی صورت نگیرد.
نقصان محمدی تصریح می کند: در آن سال‌ها به دلیل نوع فرهنگ ما ایرانی‌ها که زندگی در خانه‌های قدیمی و ویلایی ترجیح داده می‌شد این سبک از خانه‌سازی مورد استقبال واقع نشد چون مردم از لحاظ اجتماعی ترجیح می‌دادند یک ملک شخصی‌ساز داشته باشند و به جای هوا زمین را بخرند، اما درست یک دهه پس از انقلاب و پس از جنگ تحمیلی، افزایش جمعیت و نیاز تدریجی به مسکن موجب شد مردم بتدریج شیوه زندگی سنتی در خانه‌های ویلایی را کنار گذاشته و به آپارتمان‌نشینی روی بیاورند.
وی در ادامه با تاکید بر اهمیت کوتاه مرتبه سازی در سطح شهر می گوید: وقتی شما شهر را متراکم داشته باشید هزینه حمل و نقل عمومی یا جمع‌آوری زباله آن کمتر است، اما وقتی شهر در یک پهنه بزرگ گسترش می‌یابد مدیریت شهری در هر شهری مجبور است هزینه بیشتری برای ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف حمل و نقل عمومی، سرانه خدمات درمانی، فضای سبز و آموزش هزینه کند، بنابراین کمتر می‌تواند به ارتقای کیفیت خدمات شهری بپردازد اما همین کوتاه ‌مرتبه بودن شهر ویژگی‌های مثبتی دارد به طوری که شهروندان در ساختمان‌های کوتاه‌مرتبه احساس راحتی و امنیت بیشتری دارند، شهر انسان‌‌مدارانه‌تر خواهد بود و اشراف ساختمان‌ها نیز به یکدیگر در کوتاه‌ مرتبه‌ها کمتر است.
نقصان محمدی اذعان می دارد: با همه این تفاسیر با اینکه زیر ساخت های توسعه هم فراهم است ولی چه که این برج سازی ها در جامعه اکنون به سمتی می رود که اغلب علت آن را می توان در خودنمایی دانست.
این استاد رشته شهرسازی در ادامه خطاب به مسئولین استان می گوید: سریعتر برای توسعه درونی شهر باید برنامه ای در نظر گرفته شود همچنین یکی از سیاست های غلط اضافه کردن محدوده شهر به داخل شهر است کاری که برای کنترل بیشتر و رساندن امکانات به خانه های بدون مجوز در حاشیه شهرها،در برخی استان ها و حتی استان یزد انجام شده است بنابراین بهتر است راه حل و سیاست گذاری توسعه درون زا را پیش بگیریم و صورت مسئله را حذف نکنیم چرا که توسعه شهر راه حل نیست.
وی در یک پیشنهاد و با تاکید بر اینکه انرژی، سوخت و منابع انسانی در شهری با وسعت زیاد بیشتر هدر می رود و در نهایت یک شهر ناپایدار داریم، می افزاید: باید زمین های 200 هکتاری و 300 هکتاری واگذار شوند و شهرداری سعی کند توسعه درونی در برنامه های شهری جایگذین توسعه بیرونی شود همچنین مسئولین می توانند سیاست تنبیهی برای توسعه ناموزون شهر در نظر بگیرند یعنی افرادی که داخل شهر اقدام به ساخت و ساز می کنند خدمات قابل دسترس تری را داشته باشند
به نظر می رسد با بیانات کارشناسان حوزه شهرسازی و مسئولین مربوط در استان دیگر وقت آن رسیده است که دست از برج سازی و توسعه ناهمگون در شهر یزد دست برداشته و مسئولین به حرف های خود در عمل نیز پایبند بوده و با متخلفین برخورد کنند.

منبع: همشهری