مطالعات استفاده از آب های فسیلی در استان یزد آغاز شد

به گزارش تابناک یزد، آغاز مطالعه استفاده از آب‌های ژرف دراستان یزد در حالی صورت می گیرد که براساس گفته های مقام مسئول، بحران بی آبی در این استان وارد فاز جدیدی شده است. حال بدین منظور،این مطالعه آبی براین اساس صورت می گیرد تا آب‌های ژرف شامل منابع آبی عمیقی که در طول هزاران سال و در اعماق بسیار زیاد زمین تشکیل شده است مورد اکتشاف قرارگیرد. این آب‌ها درواقع بخشی از آب‌های تجدیدپذیر با دوره تجدید بسیار طولانی است و از ذخایر آب راهبردی محسوب می‌شوند و هرگونه بهره‌برداری از آنها می‌بایست با دقت و حساسیت و تنها در شرایط خاص انجام گیرد.
مطالعه در این زمینه در برخی نقاط جهان همچون صحرای لیبی و جنگل‌های آمازون انجام و به اکتشاف منابع آب با وسعت و حجم قابل‌توجهی منجر شده است، اما تاکنون در ایران این مطالعه‌ها به‌صورت سیستماتیک انجام نشده و تنها در برخی از حفاری‌های شرکت ملی فولاد ایران و در اعماق بیش از 500 متر به منابع آب محدودی برخورد شده است که از نظر منشا، حجم و توان آب‌دهی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.

ضرورت آب‌های ژرف دراستان یزد
استان یزد16 سال است که دوره خشکسالی را پشت سر می‌گذارد و بخش‌های زیادی از منابع آبی آن خشک شده است. مسئولان دولتی طی یک سال  گذشته بارها نسبت به وضعیت کم‌آبی دراین استان هشدار داده و خواستار صرفه‌جویی در مصرف آب شده‌اند. بر اساس آمار و ارقام ،سرانه مصرف روزانه آب در ایران ۳۰۰ و در جهان ۱۵۰ لیتر است یعنی دو برابر میانگین جهان.  میزان آب تجدیدشونده هم یعنی آبی که از بارش‌ها حاصل می‌شد، کاهش پیدا کرده است. به سبب کاهش شدید بارش‌ها و افزایش دمای هوا نیز که تبخیر آب‌های سطحی را به همراه داشته،استفاده  از آب چاه ها به درصد زیادی بیشتر شده است و ازطرف دیگر، ۹۰ درصد آب اختصاصی به بخش کشاورزی، ۶۰ درصد هدر می رود. با این حال، تمرکز روی مصرف آب توسط مردم قرار گرفته که کل آب اختصاصی‌شان 2درصد است.البته باید به این نکته هم اشاره کرد که این موضوع دلیلی نمی شود تا رفتار مصرف مردم را در بخش آب توجیه کند.
البته بر اساس آمار مصرف سرانه آب در هر شهر و کشور به عوامل مختلفی نظیر موقعیت جغرافیایی شهر، درجه حرارت، عادات و رسوم و فرهنگ، میزان صنعتی و پیشرفته بودن شهر و... بستگی دارد. سرانه مصرف روزانه آب در ایران ۳۰۰ و در جهان ۱۵۰ لیتر؛ یعنی دو برابر میانگین جهان است. این در حالی است که سازمان جهانی بهداشت مقدار متوسط سرانه ۱۵۰ لیتر را برای برآوردن نیازهای بهداشتی روزانه هر نفر تعیین کرده است.همچنین بر اساس این آمار، سرانه آب شیرین کشورمان در سال ۱۹۷۰ حدود ۴۷ هزار و ۷۰ مترمربع بوده است که در سال ۲۰۰۱ به دو هزار و ۷۹ مترمربع کاهش یافته است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۲۵ به ۱۵ هزار و ۵۵ مترمربع برسد.
این در حالی است که میانگین وضعیت بارندگی در کشور حدود ۲۵۰ میلی‌متر در سال است که این عدد بین ۷۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌متر در نقاط مختلف کشور به طور پراکنده وجود دارد؛ یعنی در یزد، زاهدان و بندرعباس ۷۰ میلی‌متر و در بندر انزلی ۱۹۲۰ میلی‌متر بارندگی است، این از نظر پراکنش بارندگی است، اما مشکل، بحث آمایش سرزمین و تمرکز جمعیت در جغرافیای کشور است.بنابراین عمده میزان بارندگی در ایران به سطح محدودی از کشور اختصاص دارد، به طوری که ۷۰ درصد از میزان بارندگی سالانه به ۲۵ درصد از سطح کشور و ۳۰ درصد میزان بارندگی ها به ۷۵ درصد باقی مانده از سطح کشور تعلق دارد.لذا با توجه به آمار و ارقام ارائه شده به نظر می رسد مطالعه و اکتشاف  آب‌های ژرف دراستان یزد یک ضرورت است.در عین حال نباید این نکته را هم فراموش کرد که انتقال آب چه از جنوب و چه از سایراستانهای همجواربه استان یزد علاوه بر وقت طولانی ،هزینه ای به مراتب بیشتر از مطالعه و اکتشاف از آب های ژرف است.

پیامدهای استفاده از آب‌های ژرف
در همین حال ،یک استاد رشته  آبیاری با بیان اینکه وجود آب‌های فسیلی در فلات ایران بعید است، گفته است: با شرایط کم آبی کشور انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی برای یافتن و استفاده از آن آب‌ها لازم است اما باید پیامدهای استفاده از آن هم بررسی شود.امین علیزاده با بیان اینکه کشور در شرایط کم‌آبی قرار دارد و باید در مورد تمام منابع آبی موجود و احتمالی (آب‌های ژرف یا فسیلی) و امکان استفاده و بهره‌برداری از آنها تحقیق و بررسی کرد، افزود: در این رابطه چند سال پیش در منطقه کرمان بررسی‌ها و تحقیقاتی انجام شد ولی از نتایج آن اطلاعی در دست ندارم.
استاد آبیاری دانشگاه فردوسی مشهدبه خبرگزاری فارس تصریح کرده است: در کشورهایی مثل عربستان و لیبی آب‌های فسیلی مربوط به دوران کرتاسه بدست آمده و حتی از آن بهره‌برداری شده است.وی افزود: دوران کرتاسه مربوط به میلیون‌ها سال پیش است که پس از خشک شدن دریاها در آن دوران بر روی منابع آب باقی مانده از دریاها لایه‌هایی از ماسه‌سنگ بوجود آمد و سطح دریاها پوشانده شده و اکنون پس از میلیون‌ها سال کشورهایی مثل عربستان و لیبی با دست‌یابی به این آب‌های ژرف و فسیلی از آن‌ها بهره‌برداری می‌کنند.
علیزاده با بیان اینکه بعید است چنین آب‌هایی در فلات ایران موجود باشد، گفت: اگر هم آب فسیلی موجود باشد باید کارهای تحقیقاتی در مورد امکان برداشت و بهره‌برداری و استفاده از آن انجام شود و این کار ایرادی ندارد.استاد آبیاری دانشگاه بیان داشت: آب‌های ژرف معمولا داغ و دمایی بالاتر از 65 درجه سانتی‌گراد دارند بنابراین این آب‌ها تا وقتی خنک نشوند امکان استفاده ندارد.علیزاده تصریح کرد: همچنین آب‌های فسیلی شور و حاوی مقداری زیادی املاح هستند بنابراین برای استفاده از آن‌ها، آب‌ها باید املاح زدایی شوند.
وی در ادامه به یکی دیگر از مشکلات بر سر راه استفاده از آب‌های فسیلی اشاره کرد و افزود: در صورتیکه آب‌های فسیلی در لایه‌های آهکی قرار داشته باشند امکان  بهره‌برداری و جابه‌جایی آن وجود دارد ولی اگر این آب‌ها در لایه ماسه سنگ‌ها قرار گرفته باشند امکان برداشت از آن‌ها بسیار سخت است.
استاد آبیاری دانشگاه فردوسی مشهد در پاسخ به این سؤال که آیا برداشت آب‌های ژرف موجب آسیب‌های زیست محیطی می‌شود یا خیر، گفت: آب‌های فسیلی تجدید‌ناپذیر و دارای حجم معین است بنابراین بسته به موقعیتی که دارند برداشت آن‌ها اشکالات زیست محیطی می‌کند.
علیزاده با بیان اینکه قبل از برداشت از آب‌های فسیلی باید روی آسیب‌های زیست محیطی آن کار پژوهشی انجام شود، اظهار داشت: برداشت آب‌های فسیلی ممکن است مشکلاتی از قبیل تحمل فشار لایه‌های بالا، تخلیه آب‌ها و امکان نشست‌های زمینی و همچنین ایجاد زمین لرزه را باعث شود بنابراین باید در هر موقعیتی برای برداشت از این آب‌ها کار تحقیقاتی و پژوهشی انجام و پیامدهای زیست محیطی آن بررسی شود.