تابناک/در خردادماه ١٣٩٩، چک های رمزدار با 9 درصد تعداد چک های وصولی سهم 46 درصدی از رقم وصولی چک ها داشته و چک های عادی نیز با سهم 91 درصدی از تعداد چک های وصولی سهم54 درصدی از رقم وصولی چک ها داشته است. این درحالیست که یکسال قبل در خردادماه ١٣٩٨، چک های عادی با سهم 86 درصدی از تعداد سهم 35 درصدی از مبلغ وصولی داشته و چک های رمزدار با سهم 13 درصدی از تعداد سهم 65 درصدی از مبلغ وصولی ها داشته است.
اقتصاد گردان – محسن شمشیری
براین اساس می توان دریافت که با تغییر ساختار صدور چک ها در کشور، امکان استعلام چک های عادی و وضعیت برگشتی صاحبان حساب، نه تنها سهم چک های عادی از مبلغ و تعداد چک وصولی بیشتر شده بلکه به افزایش سهم سپرده های جاری در کشور کمک کرده و در یکسال اخیر حساب های جاری و دیداری رشد بالای 70 درصدی داشته که از همه سپرده ها رشد بیشتری داشته و رشد حساب های دیداری دوبرابر رشد نقدینگی 34 درصدی در این مدت بوده است.
در خرداد 98 در کلکشور حدود ٢١٢٠ هـزار ميليـارد ريـال چـک وصـول شد کـه بالغ بر ٧٤٨ هزار ميليارد ريال چک عادي و بالغ بر ١٣٧١ هزار ميليارد ريال چک رمزدار مـيباشـد.
اما در خرداد 99، حـدود ٢٥٢٧ هـزار ميليـارد ريـال چـک وصـول شد کـه حـدود ١٣٥٩ هزار ميلياردريال چک عادي و بيش از ١١٦٨هزار ميلياردريال چک رمزدار ميباشد
براین اساس مبلغ چک عادی تقریبا 82 درصد رشد کرده اما مبلغ چک رمزدار 15 درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر، اعتبار چک های عادی در بازار مبادلات بانکی افزایش یافته و این موضوع علاوه بر رشد 19 درصدی کل مبلغ وصولی چک، سهم چک های عادی را از کل وصولی را از 35 درصد در سال قبل به 54 درصد در سال جاری رسانده است و این به معنای افزایش اعتبار چک های عادی در مبادلات بانکی است.
چک در سال های گذشته به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای نظام پرداخت از جایگاه ویژه اعتباری برخوردار بود ولی با روند رو به رشد چک‌های برگشتی طی سالهای اخیر تا حدی از اعتبارش کاسته شد. اما نسل جدید دسته چک های صادره که به دسته چک صیادی معروف هستند باعث شده اطلاعات چک به صورت آنلاین در دسترس متقاضیان قرار گیرد تا امکان شناسایی و اعتبارسنجی فراهم شود.
یکی از مهم‌‌ترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها است. با فعال شدن این سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد.
از ویژگی‌های دیگر دسته چک های سامانه صیاد می‌توان به حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته چک برایش صادر می‌شود. دسته چک صیاد متحدالشکل است و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آنها از یکدیگر است.
یکی دیگر از نکات قابل تامل چک صیادی داشتن شماره یکتا است. شماره یکتا یک شماره منحصر به فرد برای هر برگ چک است. این شماره به گیرنده چک امکان می‌دهد تا تنها با یک پیامک از میزان اعتبار فرد صادر‌کننده چک مطلع شود. باپیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام می‌شود، اطلاعات پایه فرد صادر‌کننده چک برای گیرنده چک ارسال می‌شود. هدف از این کار کاهش تنش‌های ناشی از صدور چک‌های بالامحل توسط افراد کم‌اعتبار است. همچنین با این سامانه ابعاد چک‌های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد مناسب قرار می‌گیرد و در نتیجه امکان جعل این چک کمتر خواهد شد.
وضعیت وصولی در سال 99
در کل کشور حدود ٧/٧ ميليون فقره چک وصول شد که از اين تعـداد بيش از 7 ميليون فقره عادي و حدود 700 هزار فقره رمزدار بوده است. بر اين اساس درکل کشور ٩١ درصد ازکل تعداد چکهاي وصولي، عادي و ٩ درصد رمزدار بوده است.
در خردادماه ١٣٩٩، درکل کشور ٦٨٣ هزار فقره چک رمـزدار بـه ارزشـی بـالغ بـر ١١٦٨هـزار ميليارد ريال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلـغ به ترتیب 3.4 درصـد و ٦/٦ درصـد کاهش داشته است.در ماه مورد بررسی در استان تهران بالغ بر ٢٠٨ هزار فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی بـيش از٦٢٨ هزار ميليارد ريال وصول شد. در ماه مذکور 48 درصد از تعداد چکهاي رمزدار وصولي در سه استان تهـران 30.5 درصـد)، خراسان رضوي (9.2 درصد) و اصفهان (8.9 درصد) وصول شده است که بيشترين سهم را در مقايسه با ساير استانها دارا بوده اند. همچنــين ٦٦ درصــد از ارزش چــکهــاي فــوق در اســتانهــاي تهــران (53.8 درصــد)، خراسان رضوي (6.2 درصد) و اصفهان (6 درصد) وصول شده است
کاهش ۱۱ درصدی تعداد چک‌های برگشتی
بالغ بر ٨٨١ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٨٦ هزار میلیارد ریال در خردادماه ٩٩ در کل کشور برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱۱.۷ درصد کاهش نشان می‌دهد.
براساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی حدود ٧ میلیون و ۹۰۰ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ١٥٤٤ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱.۲ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۱۳.۷ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر ۲.۵ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ٧٨٩ هزار میلیارد ریال مبادله شد.
در خردادماه سال جاری ۵۰.۳ درصد از تعداد چک‌های مبادله‌ای کل کشور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است که به ترتیب با ۳۲.۲ درصد، ۱۰.۴ درصد و ۷.۷ درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استانها دارا بوده‌اند. همچنین ۶۳.۵ درصد از ارزش چک‌های فوق در سه استان تهران (۵۱.۱ درصد)، اصفهان (۶.۴ درصد) و خراسان رضوی (٦ درصد) مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استانها دارا بوده‌اند.
چک‌های وصولی
بیش از ۷ میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ١٣٥٨ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۰.۴ درصد و ۱۴.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد. از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده در ماه مذکور به ترتیب ۸۸.۸ درصد و ٨٨ درصد وصول شده است. درصد تعداد و مبلغ چک‌های وصول شده در اردیبهشت ماه ١٣٩٩ به ترتیب معادل ۸۷.۵ درصد و ۸۷.۷ درصد و در خردادماه ١٣٩٨ به ترتیب برابر ۹۰.۶ درصد و ۸۸.۹ درصد بوده است.
حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٧٠٢ هـزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در استان تهران وصول شد که از نظر تعداد و ارزش (هرکدام ٨٩ درصد) از کل چک‌های مبادلـه‌ای وصول شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصـولی بـه کـل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های گـیلان (۹۲.۳ درصد)، البرز (۹۰.۵ درصـد) و مازندران(٩٠ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۸۱.۹ درصد)، چهارمحال و بختیاری (٨٥ درصد) و کردستان (۸۵.۴ درصد) پایین‌ترین نسبت تعـداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
در ماه مورد بررسی در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله‌ای در استان به ترتیب به استان‌های گیلان (۹۱.۴ درصد)، البرز (۹۰.۷ درصد) و هرمزگان (۹۰.۴ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های خراسان جنوبی (۷۸.۶ درصد)، سیسـتان و بلوچسـتان (۸۰.۲ درصد) و لرستان (۸۰.۸ درصد) کم‌ترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادلـه شـده در استان را به خـود اختصاص داده‌اند.
چک‌های برگشتی
بالغ بر ٨٨١ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٨٦ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱۱.۷ درصد کاهش و از نظر مبلـغ ۱۱.۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده در ماه مذکور به ترتیب ۱۱.۲ درصد و١٢ درصد برگشت داده شده است. درصد تعداد و مبلغ چک‌های برگشت داده شده در اردیبهشت‌ماه ١٣٩٩ به ترتیب معادل ۱۲.۵ درصد و ۱۲.۳ درصد و در خردادماه سال ١٣٩٨ به ترتیب برابر ۹.۴ درصد و ۱۱.۱ درصد بوده است.
در ماه مورد گزارش در استان تهران حدود ٢٦٩ هزار فقره چک بـه ارزشی حدود ٨٧ هـزار میلیارد ریال برگشت داده شد که از نظر تعداد ۱۰.۶ درصد و از نظر ارزش ١١ درصد از کل چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌هـای مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۱۸.۱ درصد)، چهارمحال و بختیاری (١٥ درصد) و کردسـتان (۱۴.۶ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های گیلان(۷.۷ درصد)، البرز (۹.۵ درصد) و مازندران (١٠ درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل تعداد چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
در ماه مورد بررسی در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب به استان‌های خراسـان جنوبی(۲۱.۴ درصد)، سیستان و بلوچستان (۱۹.۸ درصد) و لرستان (۱۹.۲ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های گیلان (۸.۶ درصد)، البرز (۹.۳ درصد) و هرمزگان (۹.۶ درصد) کم‌ترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
حدود ٨٥٨ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٧٣ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد ۹۷.۳ درصد و از نظر ارزش ۹۲.۹ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
در ماه مورد بررسی در استان تهران حدود ٢٥٩ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٧٦ هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در استان تهران از نظر تعداد ۹۶.۴ درصد و از نظر مبلغ ۸۸.۲ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.