شبکه شهرهــای خلاق یـونـسکـو در سال 2004 میلادی و با هدف تقویت همکاری میان شهرهایی که خلاقیت را به عنوان عامل راهبردی توسعه در زمینـه‌هـای اقتصادی، اجتماعی، فــــرهـنـگــی و زیــسـت‌محیطی به رسمیت شناخته‌اند، آغاز به کار کرد. شهرها می‌توانند در یکی از هفت زمینه خلاق به عضویت این شبکه درآیند: صنایع‌دستی و هنرهای مردمی، طراحی، فیلم، هنر و سلیقه غذایی، ادبیات، هنرهای‌رسانه‌ای و موسیقی. از اهداف این شبکه می‌توان به تقویت همکاری‌های بین‌المللی بین شهرهای عضو، انتشار و توزیع بهتر کالاها و خدمات فرهـنـگــی و به اشــتــراک‌گــذاری تجربه‌های ارزنده شهرها در زمینه توسعه پایدار اشاره کرد. این شبکه اکنون با 246 عضو، نقش بسزایی در افزایش تعاملات فرهنگی و دستیابی به اهداف سازمان ملل در راستای توسعه پایدار شهرها داشته است. اصــفـهـــان نــیـــز در سال 1394 خورشیدی، در زمینه صنایع‌دستی و هنرهای مردمی به عضویت این شبکه درآمده است. از دیگر شهرهای خلاق ایرانی عضو این شبکه می‌توان به رشت (حوزه هنر و سلیقه غذایی)، سنندج (حوزه موسیقی) و بندرعباس (حوزه صنایع‌دستی و هنرهای مردمی) اشاره کرد.
شهرهای خلاق و بحران کرونا
در شرایط چالش برانگیز فعلی جهان، یونسکو و شبکه‌ها و جریان‌های فرهنگی آن، پاسخ مناسب به شیوع ویروس کرونا را یک وظیفه مهم می‌دانند. دبیرخانه شبکه شهرهای خلاق یونسکو از همه شهرهای عضو درخواست کرد تا اقدامات خلاقانه خود را که در پاسخ به بحران شیوع ویروس کرونا طراحی و انجام شده، به اشتراک بگذارند. این اقدام با هدف تسهیل انتشار اطلاعات مفید و دانش جمعی به منظور الهام بخشیدن به اقدامات موثر در شهرهای خلاق و دیگر شهرها در سراسر جهان انجام پذیرفت.اعضای شبکه شهرهای خلاق برای تقویت هر چه بیشتر همبستگی و همکاری در داخل این شبکه بسیج شده‌اند. شهرهـای عضو اعتقاد دارند برای مقابله با بحران کنونی، بیش از هر زمان دیگری باید از قدرت فرهنگ و خلاقیت برای تقویت همکاری بین شهرها و تقویت روابط بین مردم و جوامع استفاده کرد.در این مطلب به بیان تعدادی از این ابتکارات صورت گرفته توسط شهرهای خلاق دنیا می‌پردازیم. این اقدامات با هدف هم‌راستا کردن سرمایه‌های فرهنگی و خلاق شهرها برای پاسخ‌گویی هر چه بهتر به بحران ویروس کرونا از طریق جنبه‌های مختلف اعم از آموزش، علوم و فناوری، فراگیری اجتماعی و توجه به گروههای محروم طراحی و انجام شده‌اند.
ترکیب طراحی و فناوری برای ساخت محافظ‌های صورت
کوریتیبا ، شهر خلاق حوزه طراحی که در کشور برزیل واقع است، چند سالی است از طریق سرمایه‌گذاری‌های راهبردی در صنایع خلاق و فرهنگی، توسعه اقتصادی خود را تقویت کرده است. در زمان شیوع ویروس کرونا، این شهر تخصص خود را در زمینه طراحی و نوآوری به منظور تولید محافظ صورت با استفاده از فناوری پرینت سه‌بعدی برای محافظت از متخصصان بهداشتی مشغول به کار در این شهر به کار گرفته است. این نوآوری با همکاری موسسه‌های تـحـقـیـقـاتــــی مـخـتـلــف شــهــــری، سرویس‌های خدمات اجتماعی و همکاری نهادهای بخش خصوصی، برنـامـه‌ریــزی شد که نتیجه آن راه‌اندازی خط تولید محافظ صورت با استفاده از فناوری پرینت سه‌بعدی است. در این اقدام نوآورانه یک شرکت نوپا در حوزه فناوری‌های ساخت دیجیتال، برای ساده‌سازی و تسریع روند تولید این محصول، اصلاحاتی را در مدل محافظ موجود انجام داده و شهرداری کوریتیبا مسئولیت خرید این محافظ‌های صورت را به عهده گرفت. در حال حاضر این شرکت نوپا با همکاری دیگر کارگاه‌های ساخت دیجیتال حدود 220 عدد از این محافظ‌های صورت را در روز تولید می‌کند. این حرکت در ادامه از دیگر شرکت‌ها، آزمایشگاه‌ها و افرادی که با فناوری پرینت سه‌بعدی آشنا هستند، درخواست کرد تا به این تلاش مشترک بپیوندند و به امنیت پزشکان کمک کنند.
برگزاری کلاس‌های آنلاین صنایع‌دستی و هنری
یکی از هفت پایتخت باستانی کشور چین، هانگژو ، شهر خلاق در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای مردمی است. این شهر به واسطه سنت‌های متنوع صنایع‌دستی خود مانند ابریشم، مجسمه‌های برنزی و تولید سرامیک شهرت دارد. هانگژو که توسط دولت چین به عنوان «مرکز ملی فرهنگی و خلاق» شناخته شده، در چند سال گذشته با توسعه صنایع فرهنگی و خلاقانه، صنایع موجود خود را دگرگون کرده است. هانگژو در مواجهه با همه‌گیری ویروس کـرونـــا، مـــوســـســـات و دست‌اندرکاران بخش‌های مختلف هنر و صنایع‌دستی را تشویق کرده است تا از دانش خود برای انجام فعالیت‌های آگاهی‌بخش در برابر ویروس کرونا و ادامه دسترسی به میراث ناملموس سنتی شهر استفاده کنند. این فعالیت‌ها ساکنان را قادر می‌سازد تا ضمن تجربه یک زندگی فرهنگی مثبت و خوش‌بینانه، دانش خود را درخصوص راه‌های مبارزه با ویروس کرونا بهبود بخشند.در همین راستا، موزه هنر و صنایع‌دستی هانگژو مجموعه ای از دوره‌های فرهنگی آنلاین را با عنوان «کلاس‌های هنری و صنایع‌دستی آنلاین» به منظور به اشتراک گذاشتن میراث تاریخی غنی این شهر برگزار کرده است. این طرح به دنبال افزایش آگاهی ساکنان هانگژو از میراث غنی و دسترسی به میراث فرهنگی نامشهود از طریق رسانه‌های دیجیتال است. با مشارکت بیش از سه هزار نفر، کلاس آنلاین برگزار شده موفقیت بزرگی برای این شهر بوده است.
بازگشایی موزه‌ها به صورت مجازی
برگامو، شهری در شمال ایتالیا، در راستای اقدامات مربوط به قرنطینه خانگی، به بازگشایی موزه‌ها و موسسات فرهنگی به صورت مجازی اقدام کرد. ساکنان این شهر توانستند از طیف متنوعی از منابع و دارایی‌های فرهنگی این شهر مانند تورهای مجازی، فیلم‌ها و پادکست‌ها بهره برده و از این طریق به جست‌وجو در گنجینه‌های مختلف هنری این شهر بپردازند. برای مثال، موزه تاریخ این شهر از طریق حساب‌های رسانه‌های اجتماعی و وب‌سایت رسمی خود، تصاویر جالب توجهی از برگامو را از بایگانی تاریخ عکاسی به اشتراک گذاشت و گالری هنر معاصر، رادیویی با نام خود و با هدف ایجاد بستر جدید برای پخش مستقیم در رسانه‌های اجتماعی راه‌اندازی کرد. این پروژه فرهنگی از مردم دعوت می‌کند تا داستان‌های رویارویی بسیار سخت برگامو با شیوع ویروس کرونا را به اشتراک بگذارند. حساب و صفحه وب رسانه‌های اجتماعی گالری نیز بیشتر فعالیت‌های فرهنگی و خلاقانه‌ای را برای کودکان و خانواده‌ها ارائه می‌دهد. یکی دیگر از گالری‌های هنری این شهر نیز با ارائه دسترسی دیجیتالی به شاهکارهای گنجینه دائمی خود که شامل آثاری از بهترین هنرمندان ایتالیایی است از این اقدام نوآورانه حمایت کرده است.
فراخوان ووهان برای مبارزه با ویروس کرونا
ووهان چین با پیشینه فرهنگی 3500 ساله، در تاریخ و فرهنگ، در سال 2017 به عنوان یک شهر خلاق در حوزه طراحی به شبکه شهرهای خلاق یونسکو پیوست. این شهر به دلیل تخصص در برنامه‌ریزی شهری انعطاف‌پذیر و صنایع فناورانه پیشرفته و صنایع خلاق که از ارکان مهم اقتصاد محلی هستند، معروف است.طراحی خلاقانه در این سال‌ها در هسته اصلی برنامه فرهنگی ووهان بوده است. دوسالانه طراحی ووهان، در مقیاس وسیع، بر رویکردهای بین‌رشته‌ای بین هنر و فناوری‌های نوین تمرکز دارد. این شهر همچنین با استفاده از ظرفیت‌های طراحی خود برای پیشرفت ووهان، تسریع در توسعه صنایع خلاق و رشد اقتصادی مبتنی بر فرهنگ و نوآوری را به شکل مؤثری به اجرا درآورده است.ووهان به عنوان مرکز اصلی همه‌گیری ویروس کرونا، تخصص خود در زمینه طراحی را برای ایجاد اقدامات ابتکاری مختلف در راستای تقویت همکاری بین شهرهای خلاق به کار گرفته است. از جمله اقدامات انجام شده توسط این شهر، فراخوانی جهانی با عنوان «مبارزه با همه‌گیری، ووهان ما می‌توانیم» در تاریخ 1 فوریه 2020 توسط مرکز ارتقای صنعت طراحی ووهان با همکاری چند انجمن و گروه فعال در بخش خصوصی است. در این فراخوان عمومی از علاقه‌مندان و طراحان برای به اشتراک گذاشتن آثار طراحی گرافیکی که دانش عمومی را درباره اقدامات پیشگیرانه افزایش می‌دهد و اعتماد به نفس در مبارزه با ویروس کرونا را تقویت می‌کند، دعوت به عمل آمده است. طرح‌ها در طیف گسترده‌ای از قالب‌ها دریافت شده است: پوستر، تصویر، فیلم، نقاشی کودکان و سایر آثار دیجیتالی.این فراخوان منجر به ارائه آثار متنوعی از 13 شهر خلاق یونسکو در چین و شهرهای دیگر کشورها (افغانستان، برزیل، ژاپن، مکزیک، لهستان، صربستان، کره‌جنوبی، تایلند و ایالات متحده آمریکا) شده است. اینها شامل بیش از 5400 پوستر ، 1200 تصویر ، 431 نقاشی کودک ، 170 فیلم و بیش از 130 اثر دیگر است.برخی از این پوسترها و نقاشی‌ها در بیمارستان‌ها و سایر مراکز درمانی برای الهام بخشیدن به مردم و انتشار پیام امید و همبستگی نصب شده اند.
کمک گرفتن سلیمانیه عراق از هنر و ادبیات
شهر سلیمانیه در عراق، در سال 2019 میلادی به عنوان شهر خلاق یونسکو در زمینه ادبیات انتخاب شد. ادبیات نقش مهمی در توسعه فرهنگی و اقتصادی سلیمانیه به عنوان یک مرکز فرهنگی منطقه‌ای دارد. ادبیات و آفرینش‌های ادبی در این شهر که همچنین یک پایتخت منطقه‌ای در حوزه ترجمه و میزبان ناشران بزرگ است، رونق فراوانی دارد. امروزه این شهر میزبان جشنواره‌های بزرگ ادبی است که نویسندگان کرد، عرب، فارسی، ترک و عراقی را به مشارکت و همکاری دعوت می‌کند.در مقابله با شیوع ویروس کرونا، شهر سلیمانیه ابتکار عملی را با عنوان «ادبیات و هنر به عنوان یار و درمانگر» برای کمک به افراد در قرنطینه آغاز کرد. هدف این ابتکار حمایت از بیماران مبتلا به ویروس کرونا به‌ویژه با ارائه آثار و مطالب ادبی خلاق و الهام‌بخش است. در این چهارچوب از نویسندگان، هنرمندان و روزنامه‌نگاران سایر شهرهای خلاق حوزه ادبیات خواسته شد تا آثار خلاقانه و چشم‌اندازهای خوش‌بینانه خود و همچنین تجربیات مثبت زندگی را برای کمک به مردم در کنار آمدن با این بحران به اشتراک بگذارند. تا به امروز، شهرهایی از آفریقای جنوبی، استرالیا، روسیه ، پرتغال و اوکراین علاقه خود را نشان داده‌اند و در این ابتکار عمل همکاری کرده‌اند. آثار ادبی جمع‌آوری شده در مجموعه‌ای با عنوان «مراقبت از یکدیگر یک حقوق بشر است» جمع‌آوری و به صورت دیجیتالی منتشر و به صورت آنلاین و در بین شهرهای خلاق شرکت‌کننده توزیع خواهد شد.
پنجره‌های موسیقی و امید
شهر لیریا در اسپانیا، شهر خلاق یونسکو در زمینه موسیقی که در سال 2019 انتخاب شده، دارای تاریخچه موسیقی غنی مربوط به قرن سوم قبل از میلاد است که بخشی اساسی از هویت فرهنگی آن را شکل می‌دهد. در طول سال، لیریا میزبان انواع موسیقی مختلف و جشنواره‌های صـنایع‌غذایی مناطق مختلف اروپاست. در این رویداد در حالی که تماشاگران از غذاهای محلی لذت می‌برند، فضای مناسبی برای نمایش موسیقی در اختیار هنرمندان قرار داده می‌شود. این شهر همچنین برای تشویق نوازندگان جدید و نوظهور، تعدادی مسابقه برگزار کرده و از فعالان موسیقی و هنرمندان جوان این صنعت حمایت می‌کند. در پـاســـخ به قــرنـطـینــه خانگی ساکنان اسپانیا برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، لیریا از طریق رسانه‌های اجتماعی خود پویش #پنجره‌های امید و موسیقی، قصد دارد ضمن افزایش آگاهی از اهمیت ماندن در خانه، پیام امید را به گوش دیگران برساند.این پویش از موسیقی برای متحد کردن مردم در این اوقات دشوار استفاده کرده و به کاهش مشکلات ناشی از اقدامات حفظ فاصله اجتماعی کمک می‌کند. در یکی از این سلسله رویداد‌ها برای سالگرد درگذشت بتهوون، نوازندگان این شهر بار دیگر جمع شدند تا نهمین سمفونی این هنرمند شهیر را از خانه‌های خود اجرا کنند.این پویش با شور و شوق زیادی پشتیبانی شده و به سرعت در سراسر جامعه والنسیا و انجمن‌های موسیقی اسپانیا گسترش یافته است. این موسیقی فراتر از مرزها بوده و در بسیاری از شهرهای خلاق یونسکو در اسپانیا مانند دنیا، تراسا، بورگوس، بیلبائو و در شهرهایی از دیگر کشورها (هند، لهستان، پرتغال و آلمان) مورد توجه و تحسین قرار گرفته است. اصل این مطلب با عنوان «پاسخ شهرها به کووید19» در سایت شبکه شهرهای خلاق یونسکو، منتشر و توسط نویسنده ترجمه و تدوین شده است.