از سال 1353 خورشیدی که سازمان انرژی اتمی ایران تاسیس شد تاکنون 6 تن سکان هدایت این نهاد را در دست داشته اند؛ نگاهی به کارنامه و عملکرد هر یک از آنها، از فراز و فرودهای این سازمان تاثیرگذار و مهم کشور در مقاطع گوناگون تاریخی پرده بر می دارد.
کد خبر: ۶۴۶۵۹۳
تاریخ انتشار: ۰۱ شهريور ۱۳۹۷ - ۱۱:۳۳ 23 August 2018

سکانداران سازمان انرژی اتمی از ابتدا تاکنون

به گزارش تابناک قزوین،تفسیر و پژوهش های خبری، بیش از چهار دهه از عمر سازمان انرژی اتمی می گذرد؛ سازمانی که از سال های آخر حکومت پهلوی کلید خورد و در جمهوری اسلامی به شکوفایی و بالندگی رسید. در این میان اما افرادی با گرایشات سیاسی مختلف، بر کرسی ریاست سازمان مذکور تکیه زده اند که در این نوشتار به شرحی از بیوگرافی و عملکرد هر یک از آنان اشاره می شود. 

** اکبر اعتماد (1353–1357)

اعتماد، بنیانگذار و نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی ایران است که به «پدر فناوری هسته ای ایران» شهرت یافته ‌است. او سال 1309 در همدان به دنیا آمد. برای ادامه تحصیل به سوئیس رفت و در سال 1342 از دانشگاه لوزان سوئیس فارغ ‌التحصیل شد. در سال 1344 به ایران بازگشت و توسط «صفی اصفیا» رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه، به عنوان مشاور فنی طرح پژوهش‌ های رآکتور اتمی استخدام شد. سال بعد، دفتر انرژی اتمی سازمان برنامه و بودجه را بنا گذاشت و خود به مدیریت آن منصوب شد و تا سال 1346 دراین مسوولیت باقی ‌ماند. در سال 1347 به سمت اولین رئیس مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ ریزی علمی و آموزشی که بدیل ایرانی مرکز ملی پژوهش‌ های علمی (CNRS) در فرانسه بود، منصوب شد. در سال 1353 ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت و این سازمان را بنیان نهاد. 


اعتماد تا سال 1357 ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست داشت. از او هم چنین مؤسس و اولین رئیس دانشگاه بوعلی سینا همدان یاد می شود.


علاوه بر تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران، کلید خوردن نیروگاه هسته ای بوشهر به عنوان نخستین نیروگاه هسته ای در این دوره اتفاق افتاد. ساخت این نیروگاه در سال 1354 توسط شرکت‌های آلمانی آغاز شد و قرار بر این بود که تا پایان 1364 این نیروگاه به بهره‌ برداری برسد. پس از انقلاب سال 1357 ساخت آن به طور کامل متوقف شد. بالاخره در سال 1374 قراردادی میان ایران و روسیه برای تکمیل آن به امضاء رسید. تکمیل نیروگاه تا شهریور 1390 طول کشید.


اعتماد در کتاب خاطرات خود آورده است که دشوارترین مسئولیت وی، تأمین سوخت نیروگاه‌های اتمی بود. بعد از بحران نفت در سال‌های نخست دهه 1970، بسیاری از کشورهای صنعتی به انرژی اتمی هجوم بردند. در آن زمان نه تنها تولید اورانیوم کافی به نظر نمی ‌رسید بلکه گنجایش کارخانه ‌های غنی‌ سازی اورانیوم هم محدود بود و تنها آمریکا و تا حدی هم شوروی، خدمات غنی کردن اورانیوم را می ‌فروختند. از شروع برنامه اتمی ایران، مساله تأمین خدمات غنی‌سازی تبدیل به مشکل بزرگی شده بود.

** فریدون سحابی (1358–1360)


فریدون سحابی متولد1316، اولین رئیس سازمان انرژی اتمی بعد از انقلاب بود. او سومین فرزند «یدالله سحابی» از بنیانگذاران نهضت آزادی و برادر «عزت ‌الله سحابی» رئیس شورای ملی مذهبی است. سحابی دارای مدرک دکترا در رشته زمین ‌شناسی و اکتشاف نفت از دانشگاه لندن است. او بعد از پایان تحصیلات به ایران آمد و به عضویت هیئت علمی دانشگاه تهران انتخاب شد. وی در سال 1358 در کنگره نهضت آزادی به عضویت در شورای مرکزی انتخاب شد. او در آستانه پیروزی انقلاب عضو کمیته استقبال از امام خمینی (ره) بود و پس از انقلاب 1357 به سمت معاون وزیر نیرو در امور انرژی و سرپرستی سازمان انرژی اتمی ایران در دولت موقت انتخاب شد. ریاست او بر سازمان انرژی اتمی تا سال 1360 ادامه داشت اما تا سال 65 در سمت معاون وزیر نیرو حضور داشت. او بود که بیانیه پیروزی انقلاب را در22 بهمن 1357 در رادیو خواند.


سحابی اردیبهشت ماه 1390 در مصاحبه ای دلایل موافقت با سرپرستی خود بر سازمان انرژی اتمی را چنین ذکر می کند: درست است که بخشی از این وضعیت فرع وضعیت کلی مملکت در شرایط تغییر و تحولات انقلاب بود اما بخش مهم آن مربوط به غیبت و عدم حضور رئیس وقت سازمان انرژی اتمی در محل کارش بود؛ رئیسی که بیش از یک ماه بود مسئولیت را‌‌ رها کرده و به خارج از کشور رفته بود. معاونین او هم یا اعتقاد به کار و همراهی نداشتند یا برخی از آن‌ها هم به تبعیت از رئیس به خارج از کشور رفته بودند... سامان دادن به این وضع برای وزارت نیرو از فوریت‌های مهم در آغاز کار دولت موقت بود و به این ترتیب بود که مسئولیت سرپرستی سازمان در لوای معاونت انرژی وزارت نیرو به من سپرده شد.


وی درباره برخی از مسائل و مشکلات دوره خود در سال های اول انقلاب اظهار کرد: کلیه قراردادهایی که ایران از طریق سازمان انرژی اتمی با طرف‌های خارجی منعقد کرده بود، بعد از انقلاب با تغییرات بنیادین در سیستم حکومتی و سیاست بین‌المللی ایران توسط طرف ‌های خارجی لغو گردید و در زمان مدیریت اینجانب هیچ قراردادی از طرف سازمان انرژی اتمی ایران فسخ نگردید.

** رضا امراللهی (1360–1376)


امراللهی متولد 1325 در یزد، کارشناسی فیزیک را از دانشگاه ملی ایران، کارشناسی ارشد مهندسی برق را از دانشگاه لامار آمریکا، مدرک دوره مهندسی هسته ای از مرکز تحقیقات هسته ای مل در بلژیک و دکترای فیزیک پلاسما را از دانشگاه پاریس دریافت نمود. وی پس از سال 1359 مسئولیت‌های متعددی درسازمان انرژی اتمی ایران پذیرفت و نیز در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و خواجه نصیرالدین طوسی به تدریس پرداخت. او دورهٔ دکترا را در دانشکده مهندسی هسته ای و فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران راه‌ اندازی کرد. او به همراه برخی از مسئولین رشتهٔ مهندسی انرژی را در مقطع کارشناسی در وزارت علوم تصویب کرد. این رشته از سال 1394 اولین ورودی‌ ها را در دانشگاه صنعتی امیرکبیر پذیرفت. امراللهی همچنین برای مدتی قایم مقام وزیر نیرو بود.


یکی از مهمترین مشکلات این دوره توافقاتی بود که در فضای بعد از انقلاب از سوی کشورهای مقابل فسخ شده و نیزوگاه هسته ای بوشهر به حال خود رها شده بود. رضا امراللهی اردیبهشت 95 در جریان مصاحبه ای با شرح این مشکلات پرداخت و اظهار کرد: بعد از انقلاب چند سالی فضای کشور تغییر کرد و طبیعتا مسائل دیگری در اولویت قرار گرفته بود. قراردادهای فراوانی هم با کشورهای مختلف داشتیم که لغو شده بودند. در مورد نیروگاه بوشهر تخمین هزینه ای که برایش شده بود، 5 میلیارد دلار بود و ما 4 میلیارد آن را پرداخت کرده بودیم ولی به دلیل اوضاع پس از انقلاب، غربی ها ادامه کار را رها کرده بودند. در نتیجه ما شروع به مذاکره با دیگر کشورها کردیم. آلمان و فرانسه همان ابتدا گفتند که حاضر نیستند با ما همکاری کنند، اسپانیا در ابتدا اعلام آمادگی کرد ولی آنها هم با فشار آمریکا منصرف شدند و در نهایت مجبور شدیم کار را با روس ها به انجام برسانیم.

** غلام‌ رضا آقازاده (1376–1388)


غلامرضا آقازاده متولد 1327وزیر نفت ایران از سال 1364 تا 1376 در دولت دوم موسوی و دولت های هاشمی و از سال 1376 تا 1388 در دولت های خاتمی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و معاون رئیس‌جمهور ایران بود. وی در تیر 1388 از این مقام استعفا داد. او تا دوره ششم به‌عنوان یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت می‌ کرد.


آقازاده در سال 1349 لیسانس ریاضی و در سال 1354لیسانس مهندسی کامپیوتر از دانشگاه تهران اخذ نمود. وی یکی از اعضای فعال حزب جمهوری اسلامی بود. او در سال 1358 مدیر داخلی روزنامه جمهوری اسلامی شد. در سال 1359 آقازاده معاون وزیر امور خارجه در امور اقتصادی و سرمایه‌گذاری شد. هنگامی که میرحسین موسوی به مقام نخست وزیری رسید، آقازاده معاونت اجرایی نخست وزیر را بر عهده گرفت. نکته جالب این است که آقازاده از معدود مدیران دولت سید محمد خاتمی بود که در دولت احمدی نژاد هم به کار خود ادامه داد.


در این دوره بود که برنامه هسته ای ایران به مرکز توجهات بین المللی تبدیل شد و با ادعاهایی که منافقین با همکاری موساد در سال 1381 مطرح کردند، این مساله در شورای حکام مطرح و ناگزیر برای دو سال فعالیت های هسته ای کشورمان به حالت تعلیق در آمد. پس از آن که ایران تصمیم گرفت به تعلیق دو ساله فعالیت‌های هسته ای پایان دهد، شورای حکام آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی 15 بهمن ماه 1384 به ایران اخطار داد چنانچه غنی سازی اورانیوم را تعلیق نکند، موضوع را به شورای امنیت گزارش خواهد داد. پس از آن در 18 اسفند 1384 پرونده هسته ای ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داد و از سال 1385 به بعد 6 قطعنامه علیه ایران صادر شد که اولین قطعنامه جنبه غیر اجباری و غیر لازم الاجرا داشت و 5 قطعنامه بعدی تحریم‌ هایی را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد.

** علی ‌اکبر صالحی بار نخست (1388–1389)


صالحی متولد4 فروردین 1328، معاون رئیس جمهور و رئیس فعلی سازمان انرژی اتمی ایران است. صالحی پیشتر از سال 1388 تا 1389 نیز همین سمت را برعهده داشت. صالحی تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی بیروت و مؤسسه فناوری ماساچوست در رشته‌ های فیزیک و مهندسی هسته ای انجام داده است. او استاد مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف است و دو دوره رئیس این دانشگاه بوده‌. وی مدتی معاون آموزشی وزیر وقت علوم (دکتر ایرج فاضل) شد. امّا پس از مدتی استعفاء کرد و به بخش مهندسی هسته ای دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف بازگشت. 


صالحی در سال 1367 به عنوان اولین رئیس دانشگاه بین‌المللی اسلامی امام خمینی قزوین انتخاب شد. اما به دلیل بیماری رئیس وقت دانشگاه صنعتی شریف نتوانست در این سمت بماند و مجدداً به ریاست دانشگاه صنعتی شریف منصوب شد. وی بین سال های 1361 تا 1364 و 1368 تا 1372 ریاست دانشگاه صنعتی شریف را بر عهده داشت. او پس از دو دور ریاست بر این دانشگاه، به عنوان نمایندهٔ ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتخاب شد که تا سال 1382 در این سمت مشغول کار بود. صالحی مسلط به زبان های انگلیسی، عربی و اسپانیولی است و با زبانهای ترکی، فرانسوی و آلمانی آشنایی دارد. 


پروژه غنی سازی 20 درصدی سوخت هسته ای و تبدیل آن به صفحات سوخت برای بکارگیری در راکتور تحقیقاتی تهران که از افتخار آمیزترین پروژه‌های علمی تحقیقاتی دانشمندان هسته ای ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی شمرده می‌شود، بنا به پیشنهاد دکتر صالحی آغاز و تحت راهنمایی های وی با موفقیت به انجام رسید.
صالحی در 1998 میلادی به عنوان نمایندهٔ دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منصوب شد و به مدت پنج سال تا دسامبر 2003 (دی 1382) در این سمت فعالیت کرد. او در 18 دسامبر 2003، از سوی ایران پروتکل الحاقی 'ان.پی. تی' را امضاء کرد. 


صالحی در سال 1383 و همزمان با آغاز مذاکرات ایران به رهبری حجت الاسلام «حسن روحانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی وقت و سه کشور اروپایی در رابطه با برنامه هسته ای ایران، از سوی «کمال خرازی» وزیر امور خارجه دولت هشتم به عنوان مشاور وزیر در مسائل بین ‌الملل منصوب شد و در برخی جلسات مذاکرات هسته ای حضور داشت. پس از اعلام استعفای آقازاده از ریاست سازمان انرژی اتمی ایران در تیرماه 1388، «محمود احمدی ‌نژاد» رئیس جمهور وقت ایران، صالحی را به عنوان جانشین آقازاده منصوب کرد. پس از برکناری «منوچهر متکی» وزیر امور خارجه که در سفر دیپلماتیک به سر می‌ برد در آذرماه 1389، صالحی با حفظ سمت ریاست سازمان انرژی اتمی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه ایران منصوب شد. او در سوم بهمن 1389، به عنوان وزیر پیشنهادی امور خارجه به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و در دهم بهمن از مجلس رای اعتماد گرفت و رسماً وزیر امور خارجه شد. 

** محمد احمدیان (1389)


محمد احمدیان، متولد سال 1335 در سال 1389 به عنوان سرپرست سازمان انرژی اتمی ایفای نقش کرد. وی که در آن سال معاون سازمان انرژی اتمی ایران و رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی بود، سابقه معاونت امور برق وزارت نیرو در دولت خاتمی و احمدی نژاد را نیز در کارنامه خود داشت. احمدیان مدرک دکترای مهندسی برق خود را از دانشگاه یومیست منچستر انگلستان دریافت کرده و از سال 1371 با عضویت در هیئت علمی دانشکده برق دانشگاه صنعت آب و برق به تدریس مشغول است. همچنین وی از سال 1370 به مدت 6 سال ریاست دانشگاه صنعت آب و برق را بر عهده داشت. احمدیان در مقاطعی معاونت نیروی انسانی و آموزشی (1376)، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت (1377-1380) و همچنین معاونت امور برق (1380-1385)، معاون امور برق و انرژی (1385- 1387) وزارت نیرو و مشاور وزیر نیرو در امور ایثارگران را بر عهده داشته‌ است.


در این دوره همانند دوره قبل، فشارهای بین المللی بر ایران به منظور حذف تاسیسات و مراکز هسته ای کشورمان بالا گرفته بود. شدیدترین قطعنامه شورای امنیت با شماره 1929 که افزون بر فعالیت های هسته ای، مسائل نظامی ایران را هدف قرار می داد، در این سال صادر شد. بر اساس این قطعنامه ایران نمی بایست از هیچ فعالیت تجاری مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و دیگر مواد هسته‌ ای یا فناوری دیگر کشورها بهره‌ مند شود و تمامی کشورها باید از انتقال هر گونه تانک، خودروهای زرهی، هواپیماهای جنگی، هلیکوپترهای تهاجمی، توپخانه کالیبر بالا، کشتی‌ های نظامی، موشک و سیستم‌ ها و قطعات مرتبط با آن‌ها به ایران خودداری می کردند.

** فریدون عباسی (1389–1392)


عباسی دوانی متولد 1337کازرون، روز دهم اردیبهشت 1386 توسط احمدی ‌نژاد، رئیس جمهوری وقت به علت خدمات علمی به کشور به عنوان استاد نمونه کشوری انتخاب شد. محمود احمدی ‌نژاد در تاریخ 24 بهمن 1389 او را به عنوان معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی منصوب کرد. او تا مرداد 1392 این سمت را بر عهده داشت و سپس علی‌اکبر صالحی پس از ترک وزارت خارجه دوباره جایگزین او شد.


در این دوره بود که دفتر مطبوعاتی شرکت «اتم انرگو پرویکت» موسسه وابسته به شرکت «اتم استروی اکسپورت» از شهر نیژنی نووگورود روسیه برای نخستین بار اعلام کرد که واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر به طور کامل و با صددرصد ظرفیت خود راه‌ اندازی شد. 


همان طور که پیشتر اشاره شد، ساخت نیروگاه اتمی بوشهر در دوره پهلوی توسط شرکت آلمانی زیمنس آغاز شده بود، پس از وقوع انقلاب اسلامی نیمه تمام رها شد. بنابراین بعد از انقلاب قرارداد تکمیل ساخت واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر توسط روسیه امضا شد؛ توافقی که بر مبنای آن روسیه همچنین موظف شد که یک رآکتور آبی-آبی WWER-1000 برای ایران بسازد و سوخت هسته ای آن را به ایران عرضه کند و متخصصان ایرانی را آموزش دهد. حجم کل قرارداد حدود یک میلیارد دلار ارزیابی می ‌شد که از این میان قیمت راکتور حدود 850 میلیون دلار بود.

** صالحی بار دوم (مرداد 1392 تاکنون)


با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در سال 1392، تلاش ها برای بهبود روابط با جهان در پرتو حل وفصل مسالمت آمیز برنامه هسته ای قوت گرفت. در این راستا روحانی 25 مردادماه همان سال صالحی را به عنوان معاون رئیس جمهوری و ریاست سازمان انرژی اتمی ایران برگزید. پس از تعیین «محمد جواد ظریف» به عنوان وزیر امورخارجه و رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای ایران با گروه 1+5، صالحی نیز به عنوان کارشناس فنی تیم مذاکره کننده، در جریان مذاکرات هسته ای حضور داشت؛ مذاکراتی که پس از 22 ماه گفت وگوهای فشرده و نفس گیر سرانجام تیرماه 1394 به توافق هسته ای انجامید.


نقش صالحی و دیگر اعضای فنی در شکل گیری و پیشبرد توافق همواره برجسته بوده است چرا که سال ها به رایزنی از ریزترین مسائل فنی و کارشناسی گرفته تا مسائلی همچون بازسازی راکتور آب سنگین، تعیین تکلیف سانتریفیوژهای نسل های مختلف، مبادلات هسته ای و ... پرداختند. 


در فضای پسابرجام هم با نظارت ها و مکانیسم های کنترلی سازمان انرژی اتمی ایران، گزارشات یازده گانه «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی همواره از گام های صحیح و روبه جلوی تهران در اجرای توافق هسته ای حکایت می کند.


در این میان نقش تعیین کننده و اثرگذار «بهروز کمالوندی» معاونت روابط راهبردی و امور مجلس سازمان انرژی اتمی و سخنگوی سازمان مذکور و همچنین «رضا نجفی» نماینده ایران در آژانس بین ‌المللی انرژی اتمی را نباید نادیده انگاشت که گام به گام با صالحی و در راستای سیاست های راهبردی ایران، به تنویر افکار عمومی داخلی و خارجی اهتمام ورزیده اند. 


پیش از نجفی، هفت نفر دیگر در سمت نمایندگی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایفای نقش کرده اند که عبارتند از: «علی‌اصغر سلطانیه» (1361–1366)، «سید خلیل موسوی بیوکی» (1366–1371)، «محمدصادق آیت‌ اللهی» (1371–1377)، صالحی (1377–1382)، «پیروز حسینی» (1382–1384)، «محمدمهدی آخوندزاده بستی» (1384–1385) و سلطانیه (بار دوم) (1385–1392)

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار