تابناک / خرداد امسال ۱۱۰ سال از زمانی می‌گذرد که اولین چاه نفتی ایران در شهر مسجد سلیمان حفر شد. آن زمان کمتر کسی تصور می‌کرد که این ماده سیاه و بدبو بتواند سرنوشت یک ملت را در قرن بعدی رقم بزند.
در این بین، دو موضوع همواره در محافل عمومی مورد بحث بوده است؛ درآمد نفتی ایران چقدر است و اگر نفت را مستقیم سر سفره مردم بیاورند، سهم هر ایرانی چقدر خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد قبل از انقلاب اسلامی در دوره ۶۷ ساله (۱۲۹۰ تا ۱۳۵۷) مجموع درآمد نفتی ایران حدود ۱۳۲ میلیارد دلار بوده است که این میزان در دوره ۴۰ ساله بعد از انقلاب اسلامی از ۱۲۰ میلیارد تومان در سال ۵۷ به ۱۸۴ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ رسیده است. در بین دولت‌های پس از انقلاب، درآمد نفتی دولت بنی‌صدر طی یک‌سال فعالیتش حدود ۸۳ میلیارد تومان، درآمد هشت ساله دولت موسوی ۸۸۶ میلیارد تومان، درآمد هشت ساله دولت مرحوم هاشمی‌رفسنجانی ۱۳ هزار میلیارد تومان، درآمد هشت ساله دولت خاتمی ۸۶ هزار میلیارد تومان، درآمد هشت ساله دولت احمدی‌نژاد ۴۹۴ هزار میلیارد تومان و درآمد پنج ساله دولت روحانی ۵۳۹ هزار میلیارد تومان بوده است. بر این اساس دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی رکورددار افزایش درآمدهای نفتی هستند. اما برخلاف اظهارات برخی اعضای کابینه روحانی و رسانه‌های نزدیک به دولت، درآمد نفتی پنج سال اخیر دولت روحانی تقریبا با کل درآمد ۱۶ ساله دو دولت خاتمی و احمدی‌نژاد برابری می‌کند.
صادرات نفت رکورد ۱۰ سال اخیر را شکست
به گزارش فرهیختگان، بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد رژیم پهلوی همچنان با صادرات روزانه بیش از ۶ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های آن در سال ۵۲، رکورددار صادرات نفت است. پس از انقلاب اسلامی با دشمنی آمریکا و غرب، صادرات نفت ایران در سال ۵۸ با کاهش ۵۰ درصدی، به روزانه دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه رسید که این میزان در سالهای جنگ تحمیلی نیز به‌شدت کاهش یافت و طی دو سال ۵۹ و ۶۰ به حدود ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسید که این میزان پایین‌ترین میزان صادرات نفت در دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی است.
به جز سال ۶۲، تا پایان جنگ تحمیلی میزان صادرات روزانه نفت خام ایران و فرآورده‌های آن فراتر از یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نرفت. با پایان جنگ تحمیلی میزان صادرات روزانه نفت خام ایران و فرآورده‌های آن از سال ۷۸ تا ۸۳ بین دو میلیون و ۴۰۰هزار تا دو میلیون و ۵۰۰ هزاربشکه در نوسان است. این میزان در مقطع کوتاه یعنی دو سال ۸۳ و ۸۴ به دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه رسید، اما باز هم این میزان پایدار نبود و طی سالهای ۸۵ تا ۸۷ به ریل قبلی یعنی دو میلیون و ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه برگشت. گرچه تشدید تحریم‌های ظالمانه آمریکا و کشورهای غربی در سالهای ۹۰ و ۹۱ اتفاق افتاد، اما نگاهی به آمارهای صادرات نفت ایران نشان می‌دهد سال ۸۸ نقطه عطفی در شروع تحریم‌های اقتصادی است که پیش‌زمینه آن، کاهش خرید نفت از ایران است، به‌طوری که صادرات روزانه دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه‌ای نفت در سال ۸۵ حالا در سال ۸۸ به دو میلیون و ۱۶۶هزار بشکه رسید و این میزان با تشدید تحریم‌ها در سال ۹۱ به کمتر از دو میلیون و در سال ۹۳ نیز مجموع صادرات روزانه نفت خام و فرآورده‌های آن به حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه رسیده است که طی سالهای بعد از انقلاب جز دو سال ۵۹ و ۶۰، خود یک رکورد تاریخی در ۵۶ سال اخیر (از دهه ۴۰ تا ۹۶) است.
پس از برجام صادرات نفت دوباره اوج گرفت و در سال ۹۵ ایران با صادرات روزانه بیش از دو میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی، جایگاه دهه ۸۰ خود در اوپک را به دست آورد و در سال ۹۶ نیز براساس آخرین آمارهای اعلام‌شده، میزان صادرات روزانه نفت خام و فرآورده‌های نفتی ایران به دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه (دو میلیون و ۱۱۵ هزار بشکه نفت خام و ۴۲۸ هزار بشکه فرآورده‌های نفتی) رسیده است که طی ۱۰ سال اخیر خود رکورد محسوب می‌شود.
درآمد نفتی دولت روحانی برابر با دو دولت است
گرچه آمار تفصیلی از دوره ۶۷ ساله قبل از انقلاب وجود ندارد، با این حال آمارها نشان می‌دهد طی سالهای ۱۲۹۰ تا ۱۳۵۷ کل درآمد ایران از صادرات نفت حدود ۱۳۲ میلیارد دلار بوده است. اما آمارهای تفصیلی بانک مرکزی از درآمدهای نفتی ایران در بعد از انقلاب اسلامی نیز نشان می‌دهد در سال ۵۷ درآمد نفتی ایران حدود ۱۲۰ میلیارد تومان بود که این میزان تا پایان جنگ تحمیلی به ۵۱ میلیارد تومان کاهش یافته است. در سالهای بعد از جنگ تحمیلی، میزان فروش نفت ایران با وجود دشمنی‌های آمریکا، به‌طور چشمگیری رشد کرده و در پایان دولت اول هاشمی‌رفسنجانی (سال ۷۱) به رقم دو هزار و ۴۳۵ میلیارد تومان رسید است. روند صعودی درآمدهای نفتی در دولت هاشمی ادامه داشت تا اینکه در پایان دولت دوم هاشمی (سال ۷۵) درآمد نفتی کشور به سه هزار و ۴۰۵ میلیارد تومان رسید.
در دوره خاتمی تا سال ۸۰ رشد درآمدهای نفتی چندان چشمگیر نیست، اما طی سالهای ۸۰ تا ۸۳ درآمد نفتی کشور از سه هزار میلیارد تومان به ۳۲ هزار میلیارد تومان رسید که حاکی از افزایش ۹ برابری درآمدهای نفتی کشور است. دولت احمدی‌نژاد در سال ۸۴ درآمدهای نفتی را با ۳۲ هزار میلیارد تومان تحویل گرفت و در پایان دولت نهم، درآمد نفتی کشور به ۸۱ هزار میلیارد تومان و در سال ۹۰ درآمدهای نفتی به ۹۱ هزار میلیارد تومان نیز رسید. اما با تشدید تحریم‌ها، ایران بخشی از خریداران نفت خود را از دست داد و درنهایت دولت احمدی‌نژاد درآمدهای نفتی را با ۴۷ هزار و ۵۶۹ میلیارد تومان به دولت روحانی تحویل داد.
دولت روحانی به‌درستی هم میراث‌دار تحریم بود، اما برخلاف اظهارات برخی رسانه‌های نزدیک به دولت، بیشترین درآمدهای نفتی در دولت احمدی‌نژاد اتفاق نیفتاد، بلکه به لحاظ عدد و رقم، درآمدهای نفتی در دولت روحانی جهش چشمگیری داشته است، به‌طوری که درآمدهای نفتی از ۴۷ هزار و ۵۶۹ میلیارد تومان در پایان دولت احمدی‌نژاد، به ۱۳۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۵ و ۱۸۴ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۶ رسیده است که در نوع خود یک رکود برای دولت‌های پس از انقلاب به شمار می‌رود.
.png)
خزانه خالی نیست
همان‌طور که آمارها نشان داد در دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی درآمدهای نفتی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است و درآمد پنج سال اخیر دولت روحانی نیز با مجموع درآمدهای نفتی دوره ۱۶ ساله دولت‌های احمدی‌نژاد و خاتمی برابری می‌کند، با این حال در سالهای اخیر دولت به بهانه واهی خالی بودن خزانه، از پرداخت به موقع مطالبات کشاورزان، تزریق کامل بودجه پروژه‌های عمرانی، پرداخت به موقع یارانه‌ها و مواردی از این دست شانه خالی کرده است.
برای مثال در ۱۱ ماهه سال ۹۶ دولت ۳۱٫۶ هزار میلیارد تومان بودجه به پروژه‌های عمرانی تزریق کرده است که این میزان نسبت به سال ۹۵ حدود ۲۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. تاخیر چند ماهه در پرداخت مطالبات گندمکاران، مطالبات چایکاران و سایر بخش‌های کشاورزی و دامی کشور، عدم افزایش نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی، عدم پرداخت بسته‌های حمایتی از تولید و غیره درحالی است که دولت روحانی در پنج سال اخیر بودجه جاری خود را از ۱۱۹ هزار میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۲۰۶ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ (رشد ۷۳ درصدی) رسانده است که بخش عمده آن صرف پرداخت حقوق و مزایای کارمندان دولتی می‌شود.