تابناک گیلان / شب گذشته و در حالی که اصغر فرهادی شنبه برای سفری طولانی مدت تهران را ترک می کند, مراسم تقدیر از او از سوی خانه سینما، با حضور چهره های سرشناس فرهنگ و سینمای ایران و استقبال پرشور مردم در موزه سینما برگزار شد. از مهم ترین نکات این مراسم فرستادن پیام صوتی از سوی بهرام بیضایی برای فرهادی، حضور شهرام ناظری، محمدعلی موحد و رضا امیرخانی در این مراسم و اشاره فرهادی به سفر طولانی اش برای ساخت فیلم بعدی اش بود، او از حاضران خواست دعا کنند با همه حاشیه ها باز هم برگردد و در ایران فیلم بسازد.
اجرای مراسم بزرگداشت اصغر فرهادی که از سوی خانه سینما برگزار شده بود را همایون اسعدیان بر عهده داشت. او طی سخنانش با توجه به اوضاع جهان که هر روز در گوشه ای صدای جنگ شنیده می شود، این که سینمای ایران مروج صلح و دوستی است را باعث افتخار دانست.
در ابتدای این مراسم که با ازدحام جمعیت و بیرون ماندن بسیاری از استقبال کنندگان پشت درهای سالن سینمای موزه سینما همراه بود، منوچهر شاهسواری مدیرعامل خانه سینما و محمد بزرگ‌نیا رئیس کانون کارگردانان سینمای ایران سخنرانی کوتاهی کردند. شاهسواری در صحبت های خود با عذرخواهی از تمام مخاطبین و هنرمندانی که به علت کمبود جا در خارج از سالن و در محوطه موزه سینما مراسم را دنبال می کردند از کاظم فریبرزی و مهین کسمایی دو چهره عرصه طراحی دکور و دوبله سینمای ایران که در دو روز اخیر دارفانی را وداع گفتند یاد کرد و جای یدالله نجفی صدابردار فقید «فروشنده» در این مراسم را خالی دانست. بزرگ نیا هم این جایزه را به فرهادی تبریک گفت و ویژگی مهم «فروشنده» را استقبال توامان مخاطبان داخلی و خارجی از فیلم دانست و گفت فرهادی جادوی سینما و کاربردش را به خوبی می شناسد.
کشور سینما یعنی کشوری که نمی توان به آن گفت تروریست!
در ادامه مراسم حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی که صحبت هایش همراه با چند بیت شعر بود چند کلمه ای صحبت کرد. ایوبی خطاب به اصغر فرهادی گفت: «بنده می خواستم به عشق شما مطلبی بنویسم ولی واقعا نتوانستم. می‌خواهم حرف بزنم اما نمیدانم چه بگویم، این جا باید با زبان دل صحبت کرد، اهل دل این جا هستند.»
حجت الله ایوبی به خاطره اولین باری که فیلم «فروشنده» را پیش از جشنواره کن به همراه فرهادی دیده اشاره کرد و این فیلم را شورانگیز توصیف کرد: «شور و شوقم را ابراز کردم و آقای فرهادی به من گفت من فکر می کنم این فیلم را مردم خیلی دوست خواهند داشت. آن طرف ها را نمی دانم اما فکر می کنم مردم ایران این فیلم را دوست دارند این را گفتم تا بدانید اصغر فرهادی در درجه اول برای مردمش فیلم می‌سازد او فیلمساز مردم ایران است و ریشه در این خاک دارد. او عاشق وطنش است و عاشق ایران است و به همین دلیل همه جهان او را دوست دارند. عباس کیارستمی هم همینطور بود. یک روز از او پرسیدم –درحالی که کمردرد هم داشت- شما با این همه مسائل و گرفتاری ها چرا هستی؟ چطور شد که با این عشق اینجا ماندی؟ گفت: من این امامزاده چیذر را با جهان عوض نمی‌کنم. سینماگران ما این ها هستند، رمز موفقیتشان این است.»
ایوبی در ادامه با تاکید بر این نکته که نمی خواهد در ایم مراسم حرف تلخ بزند گفت:«ما افتخار می کنیم در جشنواره های جهانی حضور داریم. گرفتن اسکار و جایزه کن برای ما یک افتخار بزرگ است. حضور در هر صحنه جهانی برای ما یک افتخار است. من هیچ وقت آن صحنه را فراموش نمی کنم و بارها و بارها می خواهم این صحنه را نقل کنم. روزی که می خواستند در کن فیلم آقای فرهادی را نمایش دهند من در بین جمعیت بودم. وقتی که ایشان با آن تیم نازنین و دوست داشتنی و با آن وقار و متانت وارد سالن شدند، افراد آن سالن ایستادند و آنقدر کف زدند که دست هایمان درد گرفت. رئیس جشنواره موقع معرفی گفت اصغر فرهادی از ایران کشور سینما! همه کسانی که در دنیا قدم زده اند نه به عنوان دیپلمات و توریست، با افکار عمومی دنیا آشنا هستند می دانند این حرف چقدر ارزش دارد. عربستان سعودی حاضر است همه چاه های نفتش را بدهد که بگویند عربستان سعودی کشور هنر! که نخواهند گفت. کشور سینما یعنی کشور تمدن، یعنی سخن گفتن با متمدنانه ترین زبان ها. یعنی سخن گفتن با فرم، رنگ، موسیقی. کشور سینما یعنی کشوری که خشونت نمی فهمد، کشوری که نمی‌شود به آن گفت تروریست. این ارزش سینمای ایران است و این کار بزرگی است که اهالی سینمای ایران انجام می‌دهند با گویا ترین زبان این فرهنگ و تمدن را نمایندگی می کنند.»
رئیس سازمان سینمایی در ادامه صحبت هایش خطاب به فرهادی با اشاره به این که بسیار درباره تجلیل از او فکر کرده است و به نظرش رسیده که از استادان شناخته شده دیگر رشته های هنری نیز در این مراسم تجلیل شود، به حضور استادانی چون محمدعلی موحد عرفان پژوه و تاریخ‌دان، امیرخانی خوشنویس، بختیاری، فلسفی، صادق زاده و افجه ای در این مراسم اشاره کرد که برای تشکر از فرهادی آمده اند و این اتفاق را هدیه خودش به این فیلمساز دانست.
محمدعلی موحد تاریخ نگار و عرفان پژوه برجسته و ۹۳ ساله ایران که معمولا در چنین مراسم هایی حضور ندارد برای دقایقی پشت میکروفن رفت و در سخنان کوتاهی از فرهادی تقدیر کرد و اولین کتابش را که در شصت سال پیش از او به چاپ رسیده را به این کارگردان هدیه کرد. موحد همچنین رفتار سنجیده فرهادی در موقعیتی غیر منتظره و پیام او برای مراسم اسکار را تحسین نمود.
معتمد آریا: به خاطر فرهادی و سینمای ایران صدقه دادم
پس از صحبت های استاد موحد فاطمه معتمدآریا پشت تریبون قرار گرفت و از هنرمندان و مردم حاضر در این مراسم به خاطر حضورشان تشکر کرد و گفت: «سلام می کنم به همه کسانی که امشب قلبشان چندبار می تپد. ما دوبار ذوق کردیم، هم از گرفتن اسکار آقای فرهادی و هم از حضور استادی که موقع سخنانشان اشک از چشمان من جاری کردند و فهمیدم که ایران فقط علاقه سینماگران به سینما نیست. بزرگانی سینمای ایران را دوست دارند و ارج می نهند که علاقه آن ها از هر جایزه ای برای ما ارزشمندتر است و تاج سر ما هستند.»
معتمدآریا با اشاره به این که از گرفتن جایزه فرهادی بی نهایت خوشحال است گفت:«باید بگویم تمام هفته گذشته نتوانستم خنده را از لب هایم بردارم، با این که زندگی این روزهای ما سراسر از نابه سامانی، نا بخردی، بی مهری و ستم است. صدقه دادم برای اصغر فرهادی، صدقه دادم برای سینمای ایران، برای این همه مهر و مهربانی و شعوری که از فرهنگ ایران جامعه ایران نشات گرفته است. فرهنگ شعور، سواد و صبوری. فرهنگی که نشانه اش از طریق کسانی بوده که باعث افتخار ایران شده اند، عباس کیارستمی که هست، اینجاست، حضور دارد و مطمئنم بیش از همه ما مسئولیتی را که به گردن آقای فرهادی افتاد و عزتی که ایشان باعث شده اند به سینمای ایران برگردد را می فهمید. شعفی را از این که این سیاوش زمانه ما از این حلقه آتش دوباره سرافراز بیرون آمده است. ما چندبار از این آتش گذشتیم و به سلامت بیرون آمده ایم، ما سیاوشانی داریم که تا به آخر این فرهنگ را حفظ خواهند کرد و این است که باعث می شود همه ما از دیدن هم حس شعف و افتخار داشته باشیم.»
معتمدآریا در ادامه با تقدیر از فرهادی و خانواده اش گفت:«افتخار آقای فرهادی فقط افتخار خودشان و خانواده شان نیست، بلکه تاجی است بر سر ما. این تاج برای یک سال نو بزرگترین تاجی بود که می شد از طرف خداوند هدیه گرفت. از آقای فرهادی و همه گروهشان و همه سینمای ایران که ایشان را سردست بلند می کنند و خاکشان را سرمه چشمانشان می کنند تشکر می کنم و آرزو می کنم مثل امسال که به سلامت گذشت، سال های ما پربارتر و سلامت تر باشد.»
بهرام بیضایی: به هر فیلمساز ایرانی از گذشته تا آینده که جایزه گرفته است تبریک می گویم
اما بخش غافلگیر کننده مراسم هدیه ای بود که هایده صفی یاری برای فرهادی آورده بود: پیام تبریک صوتی بهرام بیضایی برای کارگردان «فروشنده». بیضایی پیام خود را با نگاهی فراتر از فرهادی آغاز کرد و گفت:«جشن شما را بهانه می کنم تا پیش از هر سخنی، گرچه دیرم برای بسیاری و زودم برای بسیاری دیگر. به هر ایرانی در هر کجای جهان، از گذشته تا آینده که جایزه ای در فیلمسازی گرفته یا خواهد گرفت تبریک می گویم. نه به خاطر جایزه ای که گرفته یا می گیرد، به خاطر آن که توانسته موانع ساختگی جهان فیلمسازی هر کجا را به سود ساختن کاری فرهنگی جا به جا کند و آن را حتی سر سوزنی تغییر دهد. در کشور این هنر بزرگ تر از خود فیلمسازی است و به ویژه در مورد مظنونی همیشگی از اصل و نسب تا دین و آیین جد اندر جد و سلوک شخصی تا فروشگاهی که از آن خرید می کنید تا کسانی که با آن ها معاشرت دارید یا ندارید و میزان سازگاری یا ناسازگاری تان با مقررات و تبعیضات من درآوردی را در نظر می گیرد، و همین جا همچنین به هر کسی در هر جای دنیا تبریک می گویم که فیلم خوبی ساخته و جایزه نگرفته است. چه جایزه برایش مهم بوده یا نبوده باشد. بسیارند نام های بزرگ و ساخته های بزرگ سپاس نادیده که تاریخ سینمای جهان را ساخته اند و احترام من به هر فیلم خوبی که رنگ نقش و پرده ندیده است و به تدبیر اولیای با کفایت امور در هر جا دیدن آن از بینندگان احتمالی اش دریغ شده است و فیلم سازنده اش به لطف ابنای زمان به فراموشی سپرده شده اند.»
بیضایی پس از این تبریک خاص اش به سراغ شخص اصغر فرهادی و جایزه ای که گرفته رفت و ادامه داد:«و اما پس از این ادای دین واجب، جداگانه و اکنون به اصغر فرهادی شادباش می گویم، نه تنها برای این جایزه که برای همه جایزه های پیش از اینش و بیش از همه برای فضای گفت و گوی فرهنگی که یکی از مهم ترین ساخته هایش برای ماست. و بیش تر از آن به خاطر نامه خودداری از سفرش و اعتراضش به همه تندروانی که در رقابت های قدرت پرستانه و سودجویانه سیاسی، چهره فرهنگی ایران را مخدوش می کنند و هویت برخی از مردم جهان را در تردستی های خود به بازی می گیرند. هیچ جایزه ای ساخته ای را بهتر یا بدتر از آن که هست نمی کند و از بیهقی است که می گویم جایزه های ما به اثر بزرگ شوند نه اثر به جایزه ها. برای من «فروشنده» مثل هر فیلم دیگر فرهادی به خاطر ساخت دقیق و پالایش فرهنگی دقیق آن سزاوار ستایش بود حتی اگر جایزه ای هم نبرده بود.»
بهشتی: یک کارگردان ایرانی اسکار را کارگردانی کرد
پس از پخش پیام بهرام بیضایی، سید محمد بهشتی از مطرح ترین مدیران دهه شصت سینمای ایران نیز چند دقیقه ای درباره جایزه فرهادی صحبت کرد و گفت:«: «این حادثه (جایزه اسکار فروشنده) به نظر من چیزهایی دیگر را نیز روشن می کند یکی از چیزهایی که برای من روشن شد، مبنای عدل بود. می گویند عدل استقرار هر چیزی در جای خودش است. یکی از خصوصیاتش این است که هر چیزی مطابق با عدل باشد زیبا، برازنده و موزون هم هست. جایزه گرفتن عدالت نبود، یعنی کافی نبود برای این که عدل را نشان دهد، بزرگی سینمای ایران فقط به این ترتیب به نظر من بیان نمی شد. سینمای ایران به همت تلاش اهل سینما در طول دهه‌های گذشته به مقام و جایگاهی رسیده بود که می‌بایست در بازی‌های خیلی بزرگتری شرکت می کرد. بازی بزرگی مثل بازی ای که این بار اتفاق افتاد. یعنی یک کارگردان ایرانی، اسکار را کارگردانی کند و همه را به بازی بگیرد تا بتواند حرفی را بزند برای اینکه امکانی را فراهم کند که جامعه و فرهنگ ایرانی چهره واقعی خودشان را را بتوانند ابراز کنند و این بازی بزرگ به همت جناب آقای فرهادی و هنر ایشان و با بازی گردانی ایشان به بهترین کیفیت اتفاق افتاد. اینجا به نظر من عدل آشکار شد. ما فهمیدیم که عدل یعنی چه، هر چیزی در جای خود، زیبا و برازنده. من هم به سهم خودم تشکر می کند و به جناب فرهادی، سینمای ایران و مردممان تبریک می گویم.»
اصغر فرهادی: دعا کنید با همه حاشیه ها فقط روبرو را نگاه کنم و دلگرم باشم
پس از صحبت های جمع بالاخره نوبت به خود اصغر فرهادی رسید. کارگردان «فروشنده» پس از آن که از حاضران خواست گروه فیلم را تشویق کنند، این طور صحبت هایش را آغاز کرد: «داستانی که به نظر می آید گفتنش برایتان جالب خواهد بود، این است که فیلم «فروشنده» اصلا قرار نبود ساخته شود. من تصمیم داشتم که فیلمی را در جایی دیگر کار کنم. به طور اتفاقی و احساسی تصمیم گرفتم این فیلم را بسازم و خوشحالم که این تصمیم احساسی را با همه گرفتاری هایی که برای فیلم بعدی ام به وجود آورد گرفتم و حاصلش شد این که محبت شما را داشته باشم. فردا شب من مدتی طولانی برای ساخت فیلم بعدی ام در سفر خواهم بود و این خیلی خاطره خوبی برایم است که امشب به جا گذاشتید. خیلی متشکرم از مهر و محبت شما، همه کسانی که بیرون ایستاده اند وهمه گروهم، همسرم و دخترم. و جا دارد که از آقای کیارستمی یاد کنم که اگر بود امشب ردیف اول نشسته بود و حتما چند جمله ای هم صحبت می کرد. جایشان خیلی خالی است. حیف کسی را که به گردن نه فقط سینمای ایران بلکه سینمای جهان دین دارد به سادگی از دست دادیم. یاد می کنم از زنده یاد یدالله نجفی که من به یاد ایشان فیلم را شروع کردم و بهانه ای است که بگویم در همه نمایش ها در همه جای دنیا هست و شاهد فیلم است. از سینماگرانی که عشق به سینما را در کودکی و نوجوانی به من یاد داده اند تشکر می کنم.»
او در ادامه از خانه سینما به خاطر برگزاری این مراسم گرم و بدون مشکل در این فاصله کم تشکر کرد و گفت: «چون من فرداشب مسافرم، فکر نمی کردم بتوانند در واقع به این سرعت این کار را انجام دهند. خیلی متشکرم به خاطر این رویه نکوداشت. نه به این خاطر که برای من است، برای این که در این فضایی که به هر حال برای بعضی ها دلسرد کننده است. خانه سینما با کاری که می کند مقابله ای می کند که برای من بسیار با ارزش است و به آن ها تبریک می گویم. از صمیم دل می گویم این جایزه و این موفقیت ها را متعلق به شخص خودم نمی دانم. بالاخره من از کسانی که بسیاری شان اینجا نشسته اند آموخته ام و عاشق سینما شده ام، آزمون و خطا کرده ام و از خدا می خواهم به خاطر این مهری که شما و مردم به من دارید، کسی را ناامید نکنم و هیچ وقت دچار غرور و کبر نشوم.»
زمانی که فرهادی می‌خواست در جای خود بنشیند، یکی از حاضران با صدایی بلند خطاب به او گفت که من پیش از این در جایی شماره‌ام را به شما دادم و قرار بود از من برای بازی دعوت کنید اما این کار را نکردید و به من بدهکار هستید.
فرهادی پس از این صحبت‌ها گفت: «دعا کنید! خدا توانی به من بدهد که با همه حاشیه‌ها فقط روبروی خود را نگاه کنم و دلگرم باشم که باز هم اینجا کار کنم.»
او با اشاره به اینکه این صحبت بهانه‌ای شد که حرفهای ابتدایی‌اش را بیشتر باز کند، ادامه داد: «نوروز دو سال قبل وسایل‌ام را جمع کرده بودم و حتی چمدان‌ام را بسته بودم و می‌خواستم بروم اما چون نوروز بود و تهران خلوت، میل ماندن در این شهر و کار کردن در من وجود داشت و خوشحالم که آن نوروز در این جا ماندم و یادم است که در خیابان بودم که به دستیارم در اسپانیا زنگ زدم و گفتم حال من، حالی نیست که به آنجا بیایم.»
این کارگردان در پایان گفت: «دعا کنید خدا توانی به من بدهد که با وجود حاشیه‌ها باز بر گردم و این جا فیلم بسازم، چون فیلم ساختن در این جا برای من با دلم است اما در آنجا با عقلم.»
در پایان این مراسم حجت الله ایوبی، رضا میرکریمی، محمد بزرگ نیا، محمد علی سجادی، محمد حسین حقیقی،صادق‌زاده، امیرخانی و مصطفی کیایی هدایایی را به اصغر فرهادی اهدا کردند که دو تابلو از دو هنرمند شناخته شده صادق زاده و امیرخانی را شامل می شد. همچنین، کلاه مرحوم یدالله نجفی هم به اصغر فرهادی اهدا شد.
ضمن اینکه بسیاری از هنرمندان سرشناس هم به دلیل ازدحام جمعیت و نبود جای کافی در سالن موزه سینما مجبور شدند از بیرون مراسم را دنبال کنند و پس از پایان مراسم به خوش و بش با فرهادی بپردازند که شهرام ناظری مهم ترین چهره در میان آن ها بود.